ఇంటివైపుకోసారి...

-భవాని ఫణి 

~

ఎంతటి వారినైనా పసివారిని చేసి ఆడించగలిగేవి వారి వారి చిన్ననాటి జ్ఞాపకాలేననుకుంటాను. మనల్ని మనమే నిత్యం గమనించుకుంటూ, బేరీజు వేసుకోవడం చేతకాకయితేనేం, మనదైన స్వంత లక్షణంతో బ్రతికేయడం - అప్పుటికి రావడమే అందుకు కారణం కావచ్చు. ఆ ఏమీ తెలీనితనాన్నీ గుర్తు చేసుకోవడమంటే, కోల్పోయిన మనల్ని మనం తిరిగి కలుసుకోవడమే కదా. ఎప్పటికప్పుడు కలుగుతున్న స్పృహలనన్నీ అక్షరాలుగా మార్చి, మనసు తెల్లకాగితం మీద రంగురంగుల్లో రాసేసి, మన 'గతం' మనకందించిన జ్ఞాపకాల ఉత్తరాల కంటే విలువైనవి ఇంకేముంటాయి జీవితంలో! ప్రపంచాన్ని మనకీ, మనల్ని ప్రపంచానికీ పరిచయం చేసిన అమ్మలాంటిదే కదా గతం కూడా. ఆ కమ్మని జ్ఞాపకాల్ని విప్పుకున్నప్పుడల్లా, వింత వింత అనుభూతులేవో కుప్పల్లా రాలి పడి, రాశి కడుతుంటాయి. ఎన్నెన్నో అవన్నీ...కొన్నికొన్ని ఆనందాలూ, ఉద్వేగాలూ, మరికొన్ని కొన్ని దుఃఖాలూ, దిగుళ్లూ.

అప్పుడప్పుడోసారి, ఎవరైనా ఇలా వింత బెంగతో తల్లడిల్లకపోతే, దాని గాఢ పరిష్వంగంలో చిక్కుకుని అల్లాడకపోతే, తమని తామెక్కడో పోగొట్టుకున్నట్టే మరి. అటువంటప్పుడే అఫ్సర్ గారి 'ఇంటివైపు'కోసారి వెళ్ళొస్తే సరిపోతుంది. భుజాలకి విమానం రెక్కల్ని మొలిపించుకు మరీ ఎగిరిపోతూ... ఎప్పటెప్పటివో కలల్లాంటి కొన్ని సీతాకోక చిలుకల్ని వెంబడిస్తూ, ఈ యాంత్రిక ప్రపంచం నుండి దూరంగా తరలిపోయే, ఆయన ఆ అందమైన వాహనంలో, మనమూ ఓసారి ప్రయాణించాల్సిందే. ఇప్పటి వయసు తెచ్చిన జ్ఞానమనే భాషతో, అనుభవం తెరిచిన వేదాంతి మనసుతో, ఆనాటి పసితనపు స్వచ్ఛతనోసారి ఆయనలా ప్రేమగా పలకరిస్తున్నప్పుడు, తేనెను తెచ్చే తేనెటీగా, తేనె తుట్టలో తేనెచుక్కా - ఒకటిగా మారి ఏర్పడే తేనెపట్టులాంటి నిజమొకటి, మన కళ్ళకూ, మనసుకూ కూడా రుచ్యమవుతుంది.

ఈ కవితా సంపుటిలోని 'ఇంటివైపు' కవితే చూడండి...
చాలా ఏళ్ళ తర్వాత, మన బాల్యాన్ని దాచుకున్న ఊరివైపెళుతుంటే, మనసెలా ఉంటుంది! క్షణాలెంత బరువెక్కిపోతాయి! కాలాన్ని చక్రంగా చేసి గిరగిరా తిప్పెయ్యాలనిపించదూ...
"అక్కడందరికీ
అక్కడన్నిటికీ
నా ఈ అలికిడి వినిపిస్తూనే ఉందేమో!"
తనలో కలిగిన ఆ వింత అలజడిని, తను పెరిగిన ఇంటికో, తన స్వంత ఊరు మొత్తానికో ఆపాదించేంత ఉద్వేగం! అంతలోనే, ఎదురుకాబోయే ఆ మధురానుభవాలు కాసినీ, కాలంలో పడి కరిగిపోయే పంచదార గుళికలేనన్న స్పృహ తెచ్చే బెంగ మరోవైపు...
"మనసు కూడా ఇరుకనిపించే సంతోషాన్నో
మళ్లీ వదులుకుని రావాలన్న దిగులునో
కాస్త ముందే సిద్ధం చేసి పెట్టుకుంటాను"
ఇదొక్కటే కాదు, ఈ 'ఇంటివైపు'లోని ప్రతీ కవితలోనూ మనల్ని మనం లీనం చేసుకుంటాం. కాసేపు మనతోనే మనం, ఆ మాటల్ని చెప్పుకుంటున్నట్టుగా భ్రమిస్తాం.

"ఎంత నిదానంగా వెనకడుగులు వేసావో
అంత తపనగా మళ్లీ ఆ అడుగులన్నీ
జీవితం నుండి అడిగి అడిగి తెచ్చుకుంటావ్ నువ్వే!"
అన్నారు 'చిన్ని పాదాలు' అనే కవితలో ఆయన. అవును... అడిగి అడిగి మరీ తెచ్చుకుంటాం - మనవైన మరి కొన్ని జ్ఞాపకాలని, మరుపు కొండల్ని తవ్వి మరీ, మన గతాల్లోంచి.

ఇంటికి చెందిన జ్ఞాపకాలతో, బెంగల్తో మొదలయ్యే ఈ పుస్తకంలోని పేజీలన్నీ, పోయే కొద్దీ, మరింత క్లిష్టమైన అనుభవాల్నీ, అనుభూతుల్నీ తర్కించుకుంటూ తిరిగిపోతాయి. ఓ పరాయి నేలా, మరో జ్వరమూ, ఇంకో షంషాద్ బేగం స్వరమూ, మరో గజల్ పై మోహమూ, కావేరీ తీరమూ, రాత్రై వెలిగిన పద్యమూ, అన్నం మెతుకు ఆక్రోశమూ, ద్వేష భక్తి గీతమూ...నిజమే, పుస్తకం పూర్తవుతుంది గానీ, నిజానికి మాటల సంచీ ఖాళీ అవనే అవదు. వినాలనుకున్నవింకా మిగిలే ఉంటాయి.

చివర్లో, ఈ కవితా సంపుటి గురించి అఫ్సర్ గారు రాసుకున్న "మా ఇంటి దాకా...!" చదివినప్పుడు, మా అత్తగారంటుండే ఓ మాట గుర్తొచ్చింది.
'చదువుల కోసమని పిల్లల్ని మరీ పసివయసుల్లోనే దూరంగా పంపేసి, వాళ్లాడుకున్న వస్తువులన్నీ సర్దుతున్నప్పుడు, మనిషి పోయినంత ఏడుపొచ్చేదట ఆవిడకి!'. ఎప్పుడో మనం వదిలి వచ్చేసినవన్నీ, ఇప్పటికీ మనల్నింతగా కదిపి కదిలిస్తుంటే, అలా పంపించి మనల్ని దూరం చేసుకున్నవాళ్లంతా, అప్పటికీ ఇప్పటికీ మనకోసమని ఇంకెంతగా తల్లడిల్లుతుంటారో కదా!

*

అనేక దూరాల ప్రయాణం అఫ్సర్!

Genuine poetry can communicate before it is understood…..TS. Eliot

ఆయన కవిత్వం ఇంకా పూర్తిగా అర్థం అయ్యేలోగానే, తాను అనుకొన్న భావాన్ని, పాటకుడి మనసు లోకి ప్రవేశ పెడతాడు. అందుకే అఫ్సర్ కవిత్వం హడావుడి గా చదివేది కాదు. చక్కగా తలస్నానం చేసి, ఆరుబయట చల్లటి గాలి లో, వేడి ఫిల్టర్ కాఫీ తాగుతూ, చదవాలి. చదివిన కవితలోని వాక్యాలను , కవితాసక్తి ఉన్న యువకవికొ, కవియత్రికో చెపుతూ, గుండెల నిండా ఆ ఆనందాన్నో, ఆ ఉద్వేగాన్నో అనుభవిస్తూ ఉండాలని పిస్తుంది. నా మటుకు నేనైతే, ఆయన కవిత్వాన్ని ముఖ్యంగా వలస, “ఇంటివైపు” చదివి, కవితాశక్తి ఉన్నవాళ్ళతో ఆ కవిత్వంలోని వాక్యాలను షేర్ చేసుకొన్నాను. అఫ్సర్ తో పరిచయం ఒక గొప్ప విశేషం.
.
నేను ఆంధ్ర భూమి లో జర్నలిస్ట్ గా ఉన్నప్పుడు అఫ్సర్ అనంతపురం ఆంద్ర భూమి కి ఎడిషన్ ఇంచార్జ్ గా ఉండేవారు. మేడం కల్పనా గారు కూడా అక్కడ మా డెస్క్ చూసే వారు. ఎంతగా ప్రోత్సహించే వారో నాకిప్పటికీ గుర్తే. ఆయన అమెరికా కు వెళ్ళే సమయం లో తన దగ్గర ఉన్న వెయ్యి కి పైగా సాహితీ పుస్తకాల తో పాటు, అవి ఉంచుకోవడానికి రాక్ లు కూడా పంపినారు.
..
ఆయన అనంతపూర్ లో ఉన్న రోజుల్లో రాయలసీమ సమస్యలపి తనదైన శైలి లో మొత్తం జర్నలిస్టులందరినీ రాయమని చెప్పేవాడు. ఆయన ఎన్నో వ్యాసాలు రాసాడు. రాయలసీమ కె ప్రత్యేకం అనే అంశాలు నాతో చాల రాయించాడు. సీమ కె ప్రత్యేకమైన అనేక అంశాల పై ప్రత్యెక శ్రద్ధ చెప్పి నాతో రాయించాడు. అలాగే, ఇక్కడ గూగూడు లో ఆయన రాసిన the festival of pires పీర్ల పైన అంతర్జాతీయ స్థాయి లో ఆయన పుస్తకం ఖ్యాతి గాంచింది. ఆయన ఇటీవల విడుదల చేసిన కవితా సంకలనం “ఇంటివైపు’ నా దగ్గరకు చేరడమే ఒక ప్రత్యేక పరిస్థితి. ఎలాగోలా కష్ట పడి తెప్పించుకొన్నాను.
సాదాసీదా సాఫీ వాక్యంలా సాగే అఫ్సర్ వాక్యం అంత సాదా కాదు అర్థం అనంతం. చదువుతున్న ప్రతిసారీ ఏదో ఒకటి కొత్త గా కనిపించటం ప్రత్యేకత. ఆడంబరం అలంకారం అద్దని అతి సాధారణ సరళ పదాల సహజమైన అందం అఫ్సర్ కవిత్వం. కానీ... పైకి కనిపించినంత నిరాడంబరత ఆ కవిత్వం చదువుతున్నప్పుడు కనిపించదు. ఓ నిశ్శబ్దం మనలోకి ప్రవేశించి విస్ఫోటనం చెందుతున్న శబ్దం కచ్చితంగా విని తీరతారు. అప్పుడు అసలు కవిత్వం అర్థం అవటం మొదలౌతుంది. ఒకే కవిత, చదువుకున్న ఒక్కొక్కరికి ఒక్కోలా వినిపిస్తుంది. ఒకే చదువరికి, చదువుకున్న ప్రతిసారి ఒక్కోలా కనిపిస్తుంది. మొత్తానికి ఏదో తెలియని అస్పష్ట అవ్యక్తతల మధ్య స్పష్టత స్పృశించి బయటకు వస్తాం.
అతని కవిత్వం... ఒక నిరంతర చింతనా.. నిరంతరాన్వేషణా.. అంతఃశోధనా.. ఆత్మావలోకనా.. అలౌకికతా... తాత్వికతా.. ఏదైనా.. అతని అక్షరాలెప్పుడూ అనేక భావాల్ని అభావంగా అలా వదిలేసి వెళ్ళిపోతాయి. అనేక భావాల్ని అభావంగా .. ఏంటీ అనిపించొచ్చు. అభావంగా అంటే.. అతని కవిత్వం ఉప్పెనై ఎగిసిపడదు.. ఆవేశమై ఆగ్రహించదు.. ఆరాటమై కంగారు పడదు.. ఆవేదనై పొంగి పొర్లదు.... కానీ... చదువరి మస్తిష్కాన్ని మౌనంగా ముంచేస్తది. ఆలోచనల్ని ఆక్రమించేస్తది. మోహాన్నీ అమోహంగా చెప్పటం.. అక్షరాలుగా చూస్తే అస్పష్టత గోచరిస్తూ.. చదువరికి మాత్రమే స్పష్టమయేలా రాయటం.. ఏం చెప్పారూ.. అనిపించటం.. ఎంత చెప్పారు అనిపించటం..
..
Poetry is a type of literature based on the interplay of words and rhythm....అక్షరాల అఫ్సర్ అక్షరాలతో చేసిన విన్యాసమే ఆయన “ఇంటివైపు” కవితల సంకలనం. చెప్పూ చెప్పూ చెప్పూ //గొంతులో సముద్రాన్ని జోకొట్టినట్టు //సముద్రం లో పదాల్ని విసిరేసినట్లు //3//యీ లోకంతో ఇంకేం పని అని //పడుకొంటాను మూడ౦కెలా-//కలల్ని వేలాడేసి//ఖాళీ తనాలపంకీకి -//

Poetry comes from the highest happiness or the deepest sorrow….. ఏపిజే అబ్దుల్ కలాం అన్న మాట అక్షరాల నిజం. అఫ్సర్ కవిత్వం లో గాయపడిన కవి గుండె కనిపిస్తాది. గాయం చేసిన నొప్పి ని పాటకుడి లోకి పంపుతాడు. కవిత పూర్తి అయ్యే లోగా అతడి నొప్పిని, గాయాన్ని మటుమాయం చేస్తాడు. ఇదంతా ఎందుకు చెప్పాల్సి వచ్చిందంటే, అది నా స్వానుభవం.
..
ఎక్కడెలా ఎందుకు గాయపడ్డావో
నిన్ను నొప్పించి అయిన అడగాలనుకుంటాను.
తాకి చూడడానికి ఆ దిగులుకొక
శరీరం వుంటే బాగుండనీ అనుకొంటాను.
నువ్వు ఏ ఏ పదాల్లో దీన్ని గురించి చెప్పుకుంటూ వెళ్తావా అని
ఎదురు చూస్తూ ఉంటాను. ..... ఈ వాఖ్యాలు ఆయన కవిత్వం లోనివి. వాటిని ఎలా ఉంటుందో అని ఇంగ్లీష్ లోకి అనువాదం చేసి చూసాను. ఒక శబ్దం ఉంది. ఒక లయ ఉంది. అది లిరికల్ పోయెట్రీ అని చెప్పేయొచ్చు.

Where and how you were wounded
I would like to ask even it pains you.
I feel better….
That affright should have a body…
To touch and see!
I will be watching…..
In which words you will render about these…
ఆ నొప్పి ను కూడా ఒక రిధంలో తీసుకురాగల నేర్పరి అఫ్సర్ . సాదారణ౦గా లిరికల్ పోయెట్రీ లిరిక్ రైటర్ ల లైన్స్ లో వినొచ్చు...చూడొచ్చు. సాదారనంగా కవిత్వం రాసే కవుల కవితల్లో ఆ మీటర్ , ఆ ప్రాస, ఆ రిధం ఉందంతే, అది ఓ అద్బుతంగా ప్రజల నోళ్ళల్లో నాన్తుంది. పుట్టపర్తి నారాయణ చార్యుల వారి శివ తాండవం లో “ ఆడేనమ్మా శివుడు.. పాదేనమ్మా భవుడు” అనే వాఖ్యాలు, ఆ మోత్హం శివతాండవం లో జనవాహిని గుండెల్లో మార్మోగుతుంది. అలాగే, శ్రీ శ్రీ కవితల్లోని రిధం, ఆ లిరికల్ అస్పెక్ట్ ఆయన్ను యుగకవి గా మలచింది.
Poetry is when an emotion has found its thought and thought has found words….robert frost
అఫ్సర్ లో ఒక అమాయకపు పిల్లవాడు దాగున్నాడు. అతడిలో దాగున్న ఆ పిల్లాడి అమాయకపు ప్రశ్నలు అతని కవిత్వాన్ని ఆ పిల్లవాడు చిన్ని చేతులను తిప్పుతూ మనల్ని అడిగినట్లు అనిపిస్తుంది. అఫ్సర్ కవిత్వ ప్రపంచానికో విభ్రమ. విదేశాల్లో ఉండి ఇక్కడ తెలుగు రాష్ట్రాల్లో జాతర చేస్తుంటాడు. సారంగా... అక్షర అనే వెబ్ పత్రికలు నడుపుతూ, ఎందరో కవులను motivate చేస్తూ ఒక అవ్యక్తానందాన్ని పొందుతాడు. ఇంతా చేసి, ఆయన ఏమైనా ఆశిస్తునాడా? అనే ప్రశ్న నాకిప్పటికీ అర్థం కాలేదు. ఒకటే తపన. ఒకటే ఆరాటం. ఇంగ్లీష్, తెలుగు భాషల్లో ఆయన పట్టు అద్వితీయం.
Poetry is an echo, asking a shadow to dance…….carl sandburg ... ఇది ముమ్మాటికి అఫ్సర్ కవిత్వం లో నిజం. అయన కవిత్వం చదివి పుస్తకం మూసి వేసినా సరే, ఒక చిన్న నొప్పి అక్షరాలతో వెంటాడుతుంది. చదువుతున్నంత సేపూ పాటకుడి లోని ఒక ఉద్వేగం నిజంగానే నర్తిస్తుంది.

ప్రముఖ కవి వంశీ కృష్ణ గారు చెప్పినట్లు... అఫ్సర్ కవిత్వ ప్రస్థానం లో మూడు దశలు వున్నాయి . ఒకటి ఖమ్మం లో చదువుకున్నప్పటి దశ . రెండు ఆంధ్రజ్యోతి .. ఆంధ్రభూమి లలో ఉద్యోగించిన దశ . మూడవది అమెరికా . ఈ మూడు దశలలో అఫ్సర్ కవిత్వం బహుముఖాలుగా విస్తరించింది . ఎక్కడో నాసికా త్రయంబకం లో ఒక చిన్న , సన్నటి , పల్చని ధారగా మొదలైన గోదావరి పలు రకాలుగా ప్రవహించి , విస్తరించినట్టుగా అఫ్సర్ కవిత్వం కూడా ఖమ్మం లో సన్నగా మొదలై ఇవాళ విశ్వవ్యాప్తం అయింది
..
చూడు ఈ చరిత్ర లోకి మనిద్దరం
మనకి తెలియకుండానే,
కాల్లీడ్చుకొంటూ వొళ్లీడ్చుకొంటూ వచ్చాం
అసలు చరిత్ర నీకు తెలుసు
నా ముఖమ్మీదనే ఉమ్మి రంగులద్ది
నీ ముఖమ్మీదనే రక్తపు చారికలు అలిమి...
ఇద్దరికిద్దరం ఒక అబద్దాన్ని మోస్తూనే..
భారిస్తూనే కర్మ కర్మ అంటూనే..... ఇవి ఆయన కవిత్వం లోని వాక్యాలు. అసలు ఫిలాసఫీ ని కవిత్వాన్ని మిళితం చేసే విధ్యేదో ఆయనకు అబ్బినట్లు అనిపిస్తాది. One may be both a poet and a philosopher, but not at the same time: the two belong to very different spheres of activity. ఇందుకు భిన్నంగా మనకు అఫ్సర్ కనిపిస్తాడు. ప్రముఖ కవి Roger Caldwell సూచి౦చిన విషయం అఫ్సర్ అక్షరాల పాటిస్తున్నాడు. ఆయన అంటాడు....philosophy & poetry to be mutually alienి అని..
..
ఇలా వ్యాసం రాస్తూ... ఆయన తో కొన్ని మాటలు మాట్లాడాలని అనిపించింది.. నేనో నాలుగు ప్రశ్నలు వేసాను. ఈ వ్యాసం లో అక్కడక్కడా, నేను వేసిన ప్రశ్నలు.. ఆయన ఇచ్చిన సమాధానాలు పొందు పరుస్తున్నాను.
సి.వి. సురేష్ : 1. ఆధునిక కవిత్వం లో శిల్పం..వస్తువు . శైలి .ఇవేవీ కూడా నిర్దిష్ట0గ సూత్రీకరించలేక పోతున్నారు..ఈ దశలో కవిత్వం నిర్ధేశించే గొప్ప కవులు కానీ.ఫలానా వారు మంచి కవులనీ..వాళ్ళు చెప్పే విధంగా లేకపోతే కవిత్వం కాదని చెప్పే అవకాశం లేకపోయింది.. .. ఈ దశలో రైటర్స్ కు దిశ దశ నిర్దేశించే ఒక గురుత్వం కూడా మాయమైంది.. ఎవరూ శిక్షణ తరగతులు కూడా నిర్వహించడమ్ లేదు. ఇది ఏ పరిణామాలకు దారితీయొచ్చు.!?
అఫ్సర్: చాలా మంచి ప్రశ్న, సీవీ! మొదటి భాగానికి నా జవాబు: కవిత్వంలో ఆ మాటకొస్తే మొత్తంగా సాహిత్యంలోనే సూత్రీకరణలు చాలా కష్టం. మొదటి నించీ మనది అభిరుచి విమర్శ మాత్రమే. లోతైన విమర్శ చేస్తే తట్టుకునే శక్తి రచయితలకూ లేదు, చదువరులకూ ఆసక్తి లేదు. నా దృష్టిలో ఎప్పటికీ రాచమల్లు రామచంద్రా రెడ్డి మాత్రమే అలాంటి సూత్రీకరణలతో కూడిన విమర్శ చేయగలిగారు. సాహిత్య విమర్శకి స్వయం ప్రతిపత్తి, సొంత గౌరవం వచ్చే దాకా ఈ పరిస్థితి మారదు. ఇక ప్రశ్నలో రెండో భాగం: గురుత్వం అక్కర్లేదు. గురువుల వల్ల నష్టమే కాని లాభాలు తక్కువ. వొకరు గురువూ, ఇంకొకరూ లఘువూ అనుకునే మనస్తత్వంలో ఫ్యూడల్ లక్షణాలున్నాయి. అయితే, కవిత్వ శిక్షణ కి సంబంధించి “కవి సంగమం” చేస్తున్న కృషి మీద నాకు భరోసా వుంది. ఆ మేరకు కవి యాకూబ్ కృషి నిలబడుతుందన్న నమ్మకమూ వుంది.

ఆయనలో దాగున్న ఆ అమాయకపు పిల్లాడు.... ఎలా చెప్పగలిగాను సివీ ?అని అడిగాడు. అప్పుడు నేను ఇంకో పది ప్రశ్నలు అడిగి ఉంటె బావుండేదేమో అనిపించింది...! అని నేను చెప్పాను.

progressive పోయెట్... నేను ఆంద్ర భూమి లో పని చేస్తున్నప్పుడు నాకెప్పుడూ చెప్పేవాడు... ప్రజల పక్షాన జర్నలిజం ఉండాలి సురేష్ అనేవాడు. పీడిత పక్షాన నిలబడినప్పుడే సాహిత్యం కానీ. జర్నలిజం కానీ మనగలుగు తుంది. అని చెప్పేవాడు.

ఈ వ్యాసం రాస్తూనే, ఆయన ను నేను అడిగిన రెండవ ప్రశ్న....
సి.వి. సురేష్ : 2.. ఎవరికి మెడల్స్.. ?ఎవరికి శాలువాలు.. ?ఎవరి కి ప్రశంస ?అనే ఒక ఆలోచన అందరిలో ఉంది.. అటువంటి నేపధ్యం లో 'ఆకవిత్వం' బహిష్కరింపబడలేదు.. దానిని త్యజించడం లేదా అది కవిత్వం కాదు.. అని ఐడెంటిఫై చేసే ఒక వ్యవస్థ అవసరమా!? ఎలాంటి కరెక్షన్ కావాలనుకొంటున్నారా?
అఫ్సర్: సాధారణంగా అకవిత్వమే అందలాలు అందుకుంటుంది. అందలాలు అంటే ఈ వ్యవస్థ సృష్టించిన కృత్రిమ గౌరవాలు! మంచి కవి వాటి జోలికి పోడు, జోలె పట్టడు. మీరు చెప్పిన మాట బాగుంది. ఏది కవిత్వం కాదో ఎవరో వొకరు చెప్పాలి. అది కవులు చేయలేరు. గొప్ప విమర్శ ద్వారానో, గొప్ప అనువాదాల ద్వారానో మాత్రమే తెలుస్తుంది. మన అనువాద రంగం బలపడితే, అదే గొప్ప కరెక్షన్!

యిది ఆట సమయం ! అనే కవిత లో వాఖ్యాలు చూడండి...
యిప్పుడంతా నీ పసిపాదాల పద్యాన్ని నేను. ఆ పాదాల్లో సేలయేటి పరుగును నేను.ఆ పాదాలు వెతుక్కుంటున్న నెమిలి నడకని కూడా నేనే. యిప్పుడీ క్షణం లో కొన్ని కాలాలు ఇలా నీ ఎదుట freeze అయిపోయి, జీవితం మరీ నెమ్మదించిన still painting అయిపోతే బాగుణ్ను అనుకుంటాను కానీ, నువ్వు నన్ను ఎన్నిపరుగులు తీయిస్తావో తెలుసుకదా నాకు..
తత్వం బోధించే ఈయన కవిత్వం లో ఓ విలియం బ్లేక్, ఓ ఎమిలి డికెన్సన్, ఓ హఫీజ్ మనకు కనిపిస్తారు. పై వాఖ్యాల లోని తత్వం గమనిస్తే,...జీవితం మరీ నెమ్మదించిన still painting అయిపోతే బాగుణ్ణు అనడం ఎంత వేదన , ఎంత నొప్పి, ఎంత తత్వం మనకు కనిపిస్తాదో... ఇలా చెప్పుకొంటూ పోతే కొండవీటి చేంతాడు అంత అవ్వడం ఖాయం.

ఈ సందర్భంగా... ఆయనను నేను అడిగిన మూడో ప్రశ్న.... నిడివి ఎక్కువ కావడం తో ... నాలుగో ప్రశ్న కూడా సాహితీ మిత్రులకు ఉపయోగ మవుతుందని ఇక్కడే వరుసగా ఉంచాను....

సి.వి. సురేష్ (౩.) దాదాపు 3 దశాబ్దాలు పైనే మీకు కవిత్వం తో సహచర్యం...ఈ పీరియడ్ లో కవిత్వ లక్ష్యం ప్రజలకు అందుతోందని భావించారా!? ఎక్కడైనా ఈ కవిత్వానికి దుర్దశ కమ్మిన నేపధ్యం చూసారా!?
అఫ్సర్: ఇన్నేళ్ళ ప్రయాణంలో కవిత్వమూ కథా ఇవి రెండు మాత్రమే నాకు మిగిలాయి. సాహిత్య విమర్శ కొంత రాసినా అది పరిమితం. నా మటుకు నా కవిత్వమూ కథలూ రెండూ నేను అనుకున్న లక్ష్యాలను అందుకున్నాయి. రాయడం మొదలు పెట్టిన ఇన్నేళ్ళ తరవాత కూడా ఇవాళ నా పేరు కొంతమందికైనా గుర్తుందీ అంటే ఆ లక్ష్యం గురి తప్పలేదనే కదా! కవిత్వానికి దుర్దశ, మంచి దశా లేవు. అది అప్పుడూ ఇప్పుడూ అలాగే వుంది. మనం చూసే దృష్టి కోణం మారుతోంది అంతే! శ్రీశ్రీ కి ముందూ వెనకా శూన్యం లాంటి మాటలు అర్థరహితం. అట్లాగే, ఏదో ఒక కవి పేరు మాత్రమే ధగ దగా వెలిగే స్థితి కవిత్వంలో ఏనాడూ లేదు. మన కవిత్వమనే కాదు, మీలాంటి వారు అనువాదం చేస్తున్న గొప్ప కవుల సంప్రదాయం చూసినా ఇది అర్థమవుతుంది. గొప్ప కావ్యాలు వెలుగుతాయి. గొప్ప భావనలు వెలుగుతాయి. వ్యక్తులు కాదు!
సి.వి. సురేష్ :(4.) వర్ధమాన కవులకు దిశ దశ నేర్పించాల్సిన అవసరం ఉందా!? మీరిచ్చే సూచనలు..సలహాలు? అఫ్సర్: నేర్చుకోవడం అనే ప్రక్రియ ప్రసిద్ధులకైనా, వర్థమానులకైనా వొక్కటే! నేర్చుకోవాలి అనే తపన ఆగిపోయిన చోట కవిత్వం నిలవనీరు అవుతుంది. ప్రవాహం మాత్రమే సాహిత్య లక్షణం. ఆ ప్రవాహంలో ఎప్పుడు కాళ్ళు తడుపుకున్నా, కొత్త నీటి తాజాదనం తెలియాలి. రాయడం, చదవడం ఎంత ముఖ్యమో వినడం, అర్థం చేసుకోవడం అనే రెండు ప్రక్రియలు కూడా అంతకంటే ముఖ్యం. ఆ చివరి రెండూ కాస్త దెబ్బ తింటున్నాయేమో అని కాస్త చింత అప్పుడప్పుడూ.

ఆయన కవిత్వం కో డిక్షన్ ఉంది. అది నేనైతే ముద్దుగా అఫ్సరిజం అంటుంటా.. ! అఫ్సరే ఓ కవిత్వం అని నా అభిప్రాయం.

వ్యాసకర్త.. సి.వి. సురేష్, అడ్వకేట్, ప్రొద్దటూరు. 7780151975

జ్ఞాపకాల పలవరింత

వలస పక్షులై దేశాలకి వెళ్ళినప్పుడు కన్న ఊరు, దేశం తప్పక మది లోకి రాక మానదు. తాను పుట్టిన భూమి నుంచి లక్షల మైళ్ళ దూరం లో ఉన్నా తన వారిపట్ల ప్రేమ ఇసుమంతైనా తగ్గదు. యాది లో కొచ్చిన ప్రతి సంఘటనని సందర్భాన్ని అందమైన అక్షరమై హృదయానికి హత్తుకునే అక్షర సుమాల్ని మనకి అందించారు అఫ్సర్ గారు తన "ఇంటి వైపు" లో .. 

ఖపు ప్రపంచం లో ఓక్క సంతోష వీచిక లేదని దిగులెందుకు అప్పుడుఅప్పుడు చిన్ననాటి తలుపులు తీసి "బచపన్" లోకి వెళ్లి రమ్మంటారు. మాతృభూమిని ఎవరికైనా ఒక్కటే అలాంటి తన దేశం లో తన అస్థిత్వాన్ని, దేశభక్తి ని నిరూపించుకోవాల్సి రావడం విచారమే అయినా సరే "నన్ను ఖడ్గం తో నరికినా నేను ప్రేమిస్తూనే ఉంటాను" అని తనని ద్వేషించిన వాళ్ళకి కూడా ప్రేమ ని పంచుతారు. ఈ లోకపు మాయ మర్మానికి అందనంత దూరం గా తనలోకి తాను వెళ్లి చిన్నప్పటి మధుర జ్ఞాపకాల్ని "ఇంటివైపు " లో వెతుక్కుంటూ పలవరిస్తారు.తెలంగాణ బతుకు చిత్రాన్ని రోజ్ రోటీ అద్దం లోంచి రాస్తున్న కొత్త చరిత్ర ని చదివితీరాల్సిందే. 

నెత్తుటి చొక్కా స్వగతం ఇప్పుడు జరుగుతున్న చరిత్రనే. ఇప్పుడు నేనో విడిచివేయబడిన వొట్టి వస్త్రాన్నే నిజమే కానీ తెగిపడిన ప్రాణాల చివరి కేకలు వినమంటూ ఒక ప్రశ్న ని ముందుంచి ఆలోచించమంటారు. అప్సర్ గారి కవిత్వం కేవలం అస్తిత్వ ప్రధానంగానే కాదు, భావ సంఘర్షణ, ప్రేమ ప్రధానం గా కూడా సాగిపోతుంది . ప్రేమ వ్యక్తీకరణలు ఆద్యంతమూ మనల్ని చూపు తిప్పనివ్వదు. ప్రేమ అంటే మాములు ప్రేమ కాదు తనలో దాచుకున్న అన్ని వెతల్ని, విషాదాల్ని వెలితి ని అక్షరం లో అందం గా పేర్చారు. ఓ చోట ఇలా అంటారు ."ఇంకా నీకు తెలియదు ఎప్పటికి నీకు తెలియదు

నీ నిన్న లోనే నేను, నీలోనే నేను నిలువునా రాలిపోయావని" ఇది ఒక స్త్రీ పురుషుడి కి రిలేటెడ్ అనిపించినా, కొన్ని వేల మంది వేదన ప్రేమ మనకి కనిపిస్తుంది. పదాలతో ఆట ఆడుకోవడం, కవితలకు సున్నితత్వానికి రంగులద్దడం అడుగు అడుగునాన అద్బుతమనిపిస్తుంది. "ఇది ఆట సమయం" అంటూ మనల్ని కూడా అందులోకి లాగేస్తారు. నేనొక పసి పాదాల పద్యాన్ని, పదాల్లో సెలయేటి పెరుగుని ని దా మరోసారి ఆడుకొందాం .క్షణ క్షణ పుట్టినరోజులు పునర్వజన్మలలో ప్రతీసారి నాకు నేనే మెలుకువ, నాకు నువ్వే మేల్కొల్పు అంటూ స్నేహాన్ని దానిలో మాధుర్యాన్ని ఎంతో బాగా చెప్పారు.

కవితలన్నిటి లో అంతర్లీనంగా ఒక జ్ఞాపకం ఉంది. తనకి గుర్తుకు వచ్చిన ప్రతి జ్ణాపకాన్ని, తానూ నడిచివచ్చిన ప్రతి సందర్భాన్ని కవిత్వీకరించారు. అది స్పష్టమైన, అస్పస్టమైన కూడా ఎక్కడా తడబడకుండా నిత్యం స్మరణ తో ముందుకు సాగిపోతారు . అఫ్సర్ గారి కవిత్వాన్ని చదవడం ఒక ఆనందం, ఒక ఉద్వేగం, మరో పిడికిలెత్తిన ఆవేశం ఇలా ఎన్నో భావాలూ మనల్ని మూకుమ్మడిగా చుట్టుముడతాయి

. ఈ అద్భుతమైన కవితా సంపుటి ని మూడు భాగాలుగా విభజించినా నేపధ్యం అంతా ఒక్కటే. "రేగుపళ్ళ వాసన లో కి, దూరాల మాటే కదా, ఎటో చెదిరిన పడవై, ఇలా మూడు భాగాలూ ఒక సజీవ చిత్రాన్ని కళ్లముందుంచుతుంది. "ఇవాళ" నుంచి ఇంటివైపు దాకా సాగిన కవితా ప్రస్థానం గొప్పగా ఉంటుంది. ప్రతి కవితా సంపుటి లో వైవిధ్యాన్ని రంగరించి ఎప్పటికప్పుడు ఆశ్చర్యపరుస్తున్న అఫ్సర్ గారి కవిత్వం రాబోయే కాలానికి ఓ దిక్సూచి అనడం లో ఎంతమాత్రం సందేహం లేదు ....అద్భుతమైన కవిత్వాన్ని అందించిన అఫ్సర్ గారికి అభినందనలు.

-పుష్యమీ సాగర్

అఫ్సర్ వాక్యమే అఫ్సర్: బాలసుధాకర్ మౌళి

"కవి సంధ్య" పత్రిక జూన్ సంచిక నుంచి 1 అఫ్సర్ 'ఇంటివైపు' కవిత్వ సంకలనం నిండా ఖండితఖండితాలైన అతని హృదయం కనిపిస్తుంది. ఒక్కో ఖండితంలో ఒక్కో హృదయం పుట్టుకొచ్చిందేమో అని అనిపిస్తుంటుంది. కవికి ఎన్ని హృదయాలో.. ఎంత నిబ్బరం వున్నవాడో... అన్నన్ని జ్ఞాపకాల దిగుళ్లూ, వర్తమాన సంక్షోభ సమయాలూ, నెత్తురు వుబికే కలలూ - అన్నింటినీ నిక్షిప్తం చేసుకుని అగ్నిగుండంగా మారడానికి కవికెంత దృఢహృదయం కావాలి? అఫ్సర్ - గతవర్తమాన కాలాల్లోని సలిపే గాయాల అన్వేషణ కోసం బయలుదేరిన వ్యాఖ్యాత - శకలాల శకలాల కవిత్వ వాక్యాల ద్వారా మనల్నీ గాయపడమని చెప్పే అసలైన వ్యాఖ్యాత. అతని వాక్యం ఎంత కఠువో అంత సున్నితం. ఉత్త వ్యాఖ్యాతే కాదు - అతను రక్తమండలమై మనల్ని రక్తమండలం చేయగలడు. చిన్న చిన్న సరళమైన వాక్యాలతోనే గాఢమైన అభివ్యక్తిని సాధించడం జీవితంతో పెనవేసుకున్న కవికే సాధ్యం. ' యివాళ యీ చిన్ని పాదాల్లోకి వలస వెళ్లి వచ్చాను ' కవి జీవితంలో వలస సాధారణమైపోయింది. పుట్టిన వూరిని దాటి నగరంలోకి కదలిపోవటం, నగరం నుంచి దేశం దాటి పోవడం - జీవితం అనేక దృశ్యాల పరంపర - అఫ్సర్ జీవితం అఫ్సర్ ది. అతని సొంతం. అయితే అతను వాక్యాల వల వేసి అతనిలోకి మనల్ని లాక్కుపోవడమే అతను చేస్తున్న ఇంద్రజాలం. ' మిగిలిన అన్ని ప్రయాణాలూ లోకం కోసం యీ వొక్క ప్రయాణమే నాదీ నా లోపలికీ అనిపిస్తుంది ' ఇంటి జ్ఞాపకాలను, వూరి జ్ఞాపకాలను గాఢంగా హత్తుకుని పదేపదే నెమరువేసుకుని వాటితో మమేకమై - మనల్నీ ఆ వుద్వేగాల్లోకి తీసుకుని వెళ్లడం అఫ్సర్ కే చెల్లు. అఫ్సర్ కవిత్వం చదువుతుంటే అతనే నా లోపలికొచ్చి పాడుతున్నట్లుంటుంది. నా లోలోపలికి దారి చేసుకుంటూ వెళ్లి - ఏదో పరిచయమున్న పాటనే ఇష్టంతో ప్రేమతో మోహంతో అమితమైన వుద్వేగంతో ఆలింగనంతో పాడుతున్నట్టే వుంటుంది. అతని వాక్యాల్లో ఒక సున్నితమైన లయ వుంటుంది. చదివి అనుభవిస్తే గాని, అనుభవించి ఓలలాడితే గాని ఆ మత్తు వదలదు. అతని వాక్యాల్లోనే అతని గొంతు వినిపిస్తుంది. అది అలవోకగా మన లోపలికి దారి తీస్తుంది. పసిగొంతు అఫ్సర్ ది. ' యెంత కష్టమో పసితనం తెలుస్తోంది నాకిప్పుడు ' అఫ్సర్ ని బాల్యం వదలదు. బాల్యం అఫ్సర్ ని వదలదు. 2 కొన్ని కొన్నిసార్లు - అఫ్సర్ కవిత్వాన్ని ముట్టుకోవాలంటే చాలా ధైర్యం కావాలి. ' నోరు, చెయ్యి అను రెండు దేశాలు ' లాంటి కవిత ఎంత క్షోభ పడితే గాని రాయగలం. కవిత్వ పాఠకుడిలో కవి క్షోభ యదాతథంగా ప్రతిఫలించడం అఫ్సర్ సాధించిన కవిత్వరహస్యం - రహస్యం అని అనుకుంటాం గాని హృదయాన్ని మెలిపెడితే గాని లోపలికి చొరబడదు క్షోభ - మెలిపెట్టే క్షోభ అఫ్సర్ ది. ' నోరు, చెయ్యి అను రెండు దేశాలు ' , ' రోహిత్ కోసమే కాదు! ' లాంటి కవితలు బాల్య జ్ఞాపకాల్లాంటివి కావు - నిత్యం సలిపే వర్తమాన నెత్తుటి జ్ఞాపకాలు - హృదయాన్ని స్తంభింపచేసే జ్ఞాపకాలు. అఫ్సర్ కవిత్వాన్ని గురించి మాట్లాడ్డం సులువు కాదు. అతని వాక్యాల వద్ద రోజుల కొద్దీ నిల్చోవాలి - వేచి వుండాలి - వాక్యం గెడ్డం పుచ్చుకుని బతిమాలుకోవాలి - అప్పుడికి గాని వాక్యం కరుణకు లోనవం. అఫ్సర్ అల్లుకుంటే వదలని కవి. కవి రాసే వాక్యం బట్టే కవి మీదా గౌరవం పెరుగుతుంది. అఫ్సర్ వాక్యం మీద నాది అపరిమితమైన గౌరవం. ' మరణంలో మాత్రమే నిన్నూ నన్నూ యెవరినైనా పలకరించే పరమ లౌక్య లౌకిక లౌల్యంలో వున్నవాళ్లం కదా ' ఇలా రాసి అఫ్సర్ లౌక్యలోకాన్ని మన ముందు దోషిని చేసి నిలబెడతాడు. లౌక్యం రంగుల అద్దాన్ని బద్దలు చేస్తాడు. కవి నిజాయితీపరుడైతే కవిత్వమూ నిజాయితీని వెంటబెట్టుకుంటుంది అనడానికి ఈ వాక్యాలు నిదర్శనంగా మిగులుతాయి. అఫ్సర్ నిత్య వర్తమాన కవి. అఫ్సర్ కవిత్వం అఫ్సర్ ది. వాక్యంలో నగానట్రా లేకపోయినా మనల్ని అల్లుకుని వుక్కిరిబిక్కిరి చేసి అక్కడ నుంచి ఒక్క ఇంచు కూడా కదలనివ్వని విలక్షణత అతని సొంతం. చదవగా చదవగా వానకి ప్రతిరూపంగా అఫ్సర్ కనిపిస్తారు. అందుకేనేమో - 'అన్నీ తెలిసిన వాన' కవితలో -- ' యెప్పుడు యెలా కురవాలో తెలుసు వానకి !' ' యెప్పుడెలా కురిసినా వొకేలా వుండడమే తెలుసు వానకి ' అనగలిగాడు. కవిత్వ వాక్యాల్లో కవి కనిపించడమే కవిత్వం సాధించిన విజయం. 3 అఫ్సర్ కవి అంతరంగం మరీ సున్నితం కాబట్టే వాక్యాల్లో ఆ లేత పసితనం. చిన్ని చిన్ని సంతోషాలకి ఎగిరిపడతాడు. దూరాలను తలచుకుంటూ దిగాలు పడతాడు. దగ్గరితనం కావాలని తహతహలాడుతాడు. తన లోపలి పేజీలు అందరినీ చేరేట్టు పరమ సున్నితంగా చదువుతాడు. ' అవున్లే ఏం మాట్లాడుకుంటాంలే బతుకే వొక అలసట అయపోయినప్పుడు అలసట తప్ప ఇంకేమీ మిగలనప్పుడు ' కవికి చాలా రహస్యాలు తెలుసు. అందులోనీ జీవితరహస్యాల గుట్టు జీవితమంత విశాలంగానూ తెలుసు. ' అన్నీ దాటి వచ్చామనుకున్నప్పుడు అసలేదీ యెప్పటికీ దాటి వెళ్లలేమని ' ఎంత గాఢతాత్వికత కవిది. అఫ్సర్ కి బాధ తెలుసు - వ్యకిగత బాధ స్థాయి నుంచి సామూహిక బాధ వరకూ.. అస్తిత్వ స్పృహ వున్న మనిషి కాబట్టి - ఏ బాధనీ neglect చేసే రకం కాదు. బాధని expose చేసే సృజనశీలి - సున్నిత జీవి. ' వొకే వొక్కసారి నా నిజమైన ఏకాంతంలోకి నెమ్మదిగా నడిచి రా ' కవి రమ్మన్న ఏకాంతాన్ని ఆస్వాదించడానికి కవి సృజించిన వాక్యాలు సరళమైన ఒక దారిని వేసి వుంచాయి. ఆ దారంట వెళ్తే అమోఘమైన ఏకాంతం మనదే అవుతుంది. దుఃఖ ఏకాంతం మనసుకి దగ్గరైనది. దేశభక్తి అంటే ఏమిటి ? అనే దానికి అఫ్సర్ కవిత్వం వొక జవాబు. ' యింకో ద్వేషభక్తి గీతం ' అని పదునైన కవిత రాసారు అఫ్సర్. ' నేను ప్రేమిస్తూనే వుంటాను నీ చేతులు ఖడ్గాలై నన్ను ఖండఖండాలు చేస్తున్నా సరే ! ' ఇది అఫ్సర్ విసిరిన సవాల్ - దేశాన్ని ఏ తెరలూ లేకుండా ప్రేమించే నిజమైన ప్రేమికుడు - ప్రేమించినవాడే సవాల్ విసరగలడు. ద్వేషం చూపేవాళ్లు సవాల్ ను స్వీకరించగలరా ? అఫ్సర్ అఫ్సరే - భిన్న పార్శ్వాలున్న కవి. ఇంటివైపు అతని విశ్వరూపం. అఫ్సర్ ని నిర్వచించాల్సొస్తే.. అఫ్సర్ వాక్యమే అఫ్సర్ అనాలి - అని తీరాలి. అఫ్సర్ వాక్యమే అఫ్సర్ 6 మే 2018

రెండు చేతులా పిలిచే జీవితం: అఫ్సర్ 'ఇంటివైపు'

"యిప్పుడు నువ్వు కనీసం వొక సంతోషపు అలలో

అల లోపలి సంతోషపు కడలిలో

కొంచెమే అయినా సరే, తేలిపో” (178, ఇంటివైపు)

ఎవరైనా ఓ కవి ‘అల లోపలి సంతోషపు కడలి’ గురించి ఆలోచిస్తున్నాడంటే అతను కచ్చితంగా అఫ్సరే అయ్యుండాలి. కవిత్వాన్ని తనలో నిరంతర ప్రవాహంగా చేసికుని, తనలోని ఖాళీని కవిత్వం ద్వారానే నింపుకుని ఐదు సంపుటాల ఎత్తు కెదిగిన విలక్షణ కవి, కధారచయిత, అనువాదకుడు, విమర్శకుడు అయిన అఫ్సర్ గురించి సాహితీ ప్రేమికులకు పరిచయం చేయాల్సిన అవసరం లేదు. ఎలాటి విషయాన్నైనా ఒక ప్రత్యేక దృక్కోణం నుంచీ చూడగల, ప్రత్యేక భాషలో సరళంగా వ్యక్తీకరించగల సున్నితమైన ‘సంక్లిష్ట’ కవి శ్రీ అఫ్సర్.

బాల్యం నుంచీ సాహిత్యం పట్ల మక్కువ, భాష పట్ల ప్రేమ పెంచుకుని అనేక కవితా మూర్తుల బలాన్ని, ప్రేమను తనలో నింపుకున్న ఈ కవితా కౌముది ప్రారంభ కవిత్వం అందరి కవుల్లా విప్లవ స్ఫూర్తి ఛాయలను నింపుకున్నా రాను రాను తన విలక్షణ ముద్రను, భాషను, భావాల్ని పొదువుకొని ఒక ప్రత్యేకతను సంతరించుకుంది. ఎప్పటికప్పుడు ‘ఫలానా’ ముద్రల్ని ధ్వంసం చేసికుంటూ (చూ. అఫ్సర్ తో ఇంటర్వ్యూ ) తన కవిత్వం లోని శక్తిని మరింత ద్విగుణీకృతం చేసికుంటున్న ఇంద్రజాలికుడు అఫ్సర్. ‘రక్తస్పర్శ’ నుంచీ ‘ఇంటివైపు’ దాకా ఎన్నో ముద్రలు, ఎన్నో చిరునామాలు – వీటన్నిటిలోనూ ఎన్నో చుట్టరికాలు. పాత్రికేయుడిగా, కవిగా,కధకుడిగా, అధ్యాపకుడిగా అనేక దశలలో గృహోన్ముఖీనత లోని తీవ్రతను అనుభవించి పలవరించిన దశలో రూపుదిద్దుకున్న కావ్యంగా ‘ఇంటివైపు’ ను గురించి చెప్తాడు అఫ్సర్.

ఇంటివైపు చేసే ప్రయాణమెప్పుడూ తీయనిదే. ఉద్వేగపూరితమైనదే. పరాయి ఆకాశపు దుప్పటి కింద నిద్ర యెంత దుఃఖభరమైనదో,  వేదనాభరితమైనదో, ఇంటివైపు మళ్లే ప్రయాణం ఎంత మధురమైనదో, ఎన్ని కలలను, వుద్వేగ భరిత క్షణాలను పొదువుకుని వస్తుందో చెప్పనక్కరలేదు.

          ‘రేగిపళ్ళ వాసనలోకి’  ‘దూరాల కంటే కదా!’ ‘ఎటో చెదిరిన పడవై’ అనే మూడు భాగాలుగా అమరిన యీ ‘ఇంటివైపు’ కల ఎన్నో బాధా తప్త క్షణాల్ని, బుడగల్లా చిట్లిపోతున్న క్షణికానందాల్ని, సామాజిక సన్నివేశాల్ని, వైయక్తిక అనుభవాల్ని ఒకచోటకు చేర్చి మనసుకు చుట్టుకుపోయే గాఢమైన కవిత్వంలో అందిస్తాడు అఫ్సర్. వ్యక్తిగతమైన సామాజికమైన విషయాలనుంచీ చారిత్రక రాజకీయ సత్యాలను, హింసలను, అణచివేయడాలను అదే లోతైన నిశ్శబ్దపు నది గొంతుకలో చెప్తాడు.  అందుకే ‘ఇంటివైపు’ కవిత్వమంతా ఆత్మ ఘర్షణ, ఆత్మ వేదనా ఘోషై వినవస్తుంది.

          శివారెడ్డి తన ముందుమాటలో చెప్పినట్లు అఫ్సర్ కవిత్వం మొత్తం “Survival of feeling self” గురించే మాట్లాడుతుంది.

          ప్రపంచీకరణ నేపధ్యంలో ఎవరు ఎక్కడైనా వుండచ్చేమోకాని మనసున్న కవికి మాత్రం ప్రతిరోజూ తన ఆత్మ తన వూరిని తన దేశానికి ప్రయాణించి తన వాళ్ళను పలకరించి తిరిగొస్తూనేవుంటాడు.  ఈ అనుక్షణిక ప్రయాణం లో ఎన్నో వేదనలు, పలకరింతలు, పలవరింతలు, తీరని దిగుళ్ళు, గుబుళ్ళు ఎన్నో ‘వుద్వేగాల తొలి ఆనవాళ్ళు’(43)

          తన వూపిరినంతా కూడగట్టుకొని తన ‘ఇంటివైపు’ ప్రయాణం గురించి ఇలా చెప్తాడు.

                   ‘యేమేం తీసుకెళ్తాను ఇంటికి,

                   నా ఊరికి

                   ఆ తొలి రక్తపు సెలయేటికి?!’

తనదైన భాష, వ్యక్తీకరణ లతో చాలా తాత్వికం గా, కొత్త తనం తో చెప్తూ మనల్ని తీసుకెళ్తాడు-

‘అవున్నిజంగానే వెళ్తాను నాలోకి /ఆ చిన్న పంటపొలం లో రాలిపడిన /రేగుపళ్ళ వాసనలోకి!’  (45) ఇంత Homesickness లోనూ ‘లోకపు కొలమానాల కానుకల్ని’ అర్దాలు మారిపోయిన విలువల్ని యీసడించు కోవటం మరచిపోడు. ‘నీది కాని వాన’ కవిత పరాయికరించబడిన తన వేదననూ చాలా గాఢమైనదిగా తెలిపి ఉక్కిరి బిక్కిరి చేస్తుంది.  తనకే తెలియకుండా పరిగెత్తిస్తున్న తన ప్రపంచం లోకి ఆ వాన ప్రయాణం చూడండి-

                   “తెల్లారు జాము వానలో తడుస్తూ

                   ఇల్లు వూరు వదలి

                  పరిగెత్తుతూ వెళ్తాను, ప్రపంచం వేపు

                   నన్నలా పరిగెట్టించే ఈ ప్రపంచం లో

                   అసలేమైనా వుందో లేదో!

                   ......

                   నా కోసం కురవని ఆ వానలోకి

                   తీక్షణంగా చూసే శక్తి కూడా నాకు వుండదు

                   ఆ మాటకొస్తే, యెన్నో చినుకులు కలిస్తే

                   వాన అవుతుందో కూడా తెలీదు యీ ‘పరాయి’ క్షణం లో    (Quotes mine,47)

చాలా మందికి వాన ప్రతిసారీ ఒక క్రొత్త అనుభవం. ఒక ఆనంద పరవశం. వాన ఎక్కడైనా వానే. వానలో ఇష్టంగా గడపటం కరిగిపోవడమే. ఇష్టం లేనపుడే వాన మనల్ని బాధగా తడుపుతుంది. చికాకుపెడుతుంది. అదిగో అలాగే ఇక్కడ ఈ వాన ఒక బాధాకరమైన తాత్వికతను ప్రేరేపిస్తోంది. కవి అంతరాంతరాలలో పొరపొరగా పేరుకుపోయిన బాధను వెలికి తీస్తోంది. చాలా సరళమైన భాషలో చెప్పినా అఫ్సర్ కవిత్వం ఆవలి తీరాల నుంచీ దిగాలుగా ‘తనదికాని’ వానలో తడుస్తూ, చేజారి పోతున్న అద్భుత క్షణాల్ని అందుకోలేక నిరాశగా చూస్తున్న ఓ బాటసారి కలలను, సంక్లిష్ట క్షణాల్ని మనకందిస్తుంది.

          ఇలాగే ఇలాటిమరో వాన కవిత ‘అన్నీ తెలిసిన వాన’ . ‘ ఎపుడు/ఎలా కురవాలో/తెలుసు వానకి’-అంటూ మొదలై తన మనసులోని నిశ్శబ్ద సత్యాలు చెప్పేస్తాడు ఈ పంక్తుల్లో:

‘అయినా/వొక ఊరో ఇంకొక వూరు ఎప్పుడూ కాదు/ ...

ఆ ఆకాశం ఈ ఆకాశం కాదు

ఆ నేలా మనుషులూ అరుగులూ వాకిళ్ళూ

ఇవేవీ అవి కాదు –

ఏ ఊరూ యింకో వూరు కాదు

అపుడపుడూ ‘వెనక్కి చూడు’

‘దాటి వచ్చిన వూరు

ఏమంటుందో విను’ – (bold letters mine,148) అని మౌనంగా అంతరాంతరాలలో కవి మనసులో కురుస్తున్న దిగులును వెలికి తీస్తుంది. ‘అవీ – ఇవీ’ లలో ‘వొక – యింకొక’ లలో ‘దాటుకొచ్చీ’ , ‘వెనక్కు తిరిగిచూడాల్సిన’ దాగిన అవసరాలను చెప్పిపోతుంది.

ఇలాటి భావననే గమ్మత్తుగా ‘ఓ పొద్దుటి రైలు’ కవిత కూడా చెప్తూనే చివరలో హటాత్తుగా –

‘అన్నీ దాటుకు వచ్చామనుకున్నప్పుడు/అసలేదీ ఎప్పటికీ దాటి వెళ్ళలేమని/రైలు పాడుకుంటూ వెళ్ళిపోయింది/కూతవేటు దూరంలో’(190) తన సహజమైన సూఫీ తాత్వికతను జోడించి మరీ చెప్తాడు. ఇక్కడ నిరాశ లేదు.  జ్ఞాన సమృద్ధుడైన ఓ తాత్వికుడే కన్పిస్తాడు.

          తనను ‘ చుట్టు ముట్టిన ఈ తెలియని ముఖాల /తెలియని చెట్ల / తెలియని ఆకాశాల, తెలియని గాలుల,/కనిపించని కన్నీళ్ళ ‘ (56) సమూహాల గురించి ‘రాలి పడిన ఆకుల చిందరవందరలో / వాటిల్లో దాక్కున్న ప్రాణాల కొసల్లో/ఏదో వెతుక్కుంటూ ...’ దాటుకొచ్చిన ఊరూ ఏరూ గురించి , ఇల్లూ, వాడా గురించీ , తన ఒంటరితనపు బెంగ గురించీ పదే పదే పలవరిస్తూనే ఉంటాడు. ‘ఎక్కడికని ఎంత దూరమో వెళ్ళనుగానీ / వెళ్ళిన దారంతా బెంగ పడిన పక్షిలా మెలికలు తిరుగుతోంది.’(63) ఈ సంపుటి ఎన్నో అందమైన క్షణాల్ని , పరవశాల్ని ప్రేమ రాగాల్ని చెప్తున్నా సరే అంతర్లీనంగా ప్రవహించే రక్తం లాంటి దిగులు ప్రస్ఫుట మౌతూనే ఉంటుంది. తన లోపలితనం లోకి ప్రయాణిస్తున్నప్పుడు, బాహ్య ప్రపంచంలోని విధ్వంసాన్ని జయించాల్సిన స్థితిని కరుణతో తాకాలనుకున్నప్పుడు అఫ్సర్ శ్రీ వాడ్రేవు చెప్పినట్లుగా ‘ఈ కాలపు సూఫీ’ నే అవుతాడు.

          ఈ ‘ఇంటివైపు’ మార్గం లో కొన్ని ప్రదేశాలలో కొందరు వ్యక్తులతో గడిపిన సందర్భాలున్నై. కోల్పోయిన పసితనాన్ని పొందలేని, పొదువుకోలేని ఆక్రోశాలున్నై. గానామృతాన్ని సేవించిన మత్తులో పాడిన పాటలున్నై.ఇంతకుముందే అనుకున్నట్లు తాత్విక సంవేదనలున్నై. కృతజ్ఞతా ప్రవాహాలున్నై. నిశ్సబ్దంగా తనతోనే నడిచే నిస్ప్రుహలున్నై.      వేటినైనా లలితమైన కవిత్వంగా మార్చగల ప్రతిభ గల ఇంద్రజాలికుడు కాబట్టి అన్నిటినీ అంత అందం గానూ మార్చేస్తాడీ కవి. మరచిపోలేని పసితనాన్ని గురించి చెప్పినా (50) గాలి మోసుకెళ్ళే పాత గురించి చెప్పినా (51) అదే ఒరవడి, అదే సాంద్రత, అదే నిండైన భావన. ఈ వాక్యాల్ని చూడండి:

          ‘ ఈ రెండు చేతులే/గాల్లో ఎగిరితే పక్షులు/నెలన వాలితే రెండు నదులు/రెండిటి మధ్యా గుడి కడితే ఇంద్రచాపాలు’ – ఎంత అందమైన భావన!

అలాగే పసితనాన్ని తాకలేని (మ)/తన దయనీయ స్థితి గూర్చి ఎలా విలవిల్లాడుతాడో ‘తాలియా’, ‘ఆ చిన్ని పాదాలు’ కవితలు చూడండి.

‘ఇప్పటికిప్పుడు/వొక్కటి మాత్రం అర్ధమై పోయింది/నీ దరిదాపులకి ఎన్నటికీ రాలేను,/నన్ను నేనే ఆసాంతం చెరిపేసు కుంటే తప్ప’- ఎంత క్లిష్ట పరిస్థితి గురించి తన బాధను వ్యక్తీకరిస్తున్నాడో చూడండి.

అలాగే ఈ సంపుటిలో సంఘ ద్వేషానికి బలైన వ్యక్తులపట్ల జాతులపట్ల సహానుభూతితో పాటు ధర్మాగ్రహాలున్నై. తన బాధా తప్త హృదయపు ఆక్రోశాన్నేలా చెప్తాడో చూడండి: ‘నేను/యిపుడు విడిచివేయబడ్డ వొట్టి వస్త్రాన్నే/నిజమే కానీ,/ నన్ను హత్తుకుని/తెగిపడిన ప్రాణాల చివరి కేకలు వింటున్నావా నువ్వు’

          కవి కేవలం అంతర్గత స్వరాన్ని వినిపించడమే కాకుండా సామాజిక స్వరం కూడా అయినప్పుడే పరిపూర్ణుడౌతాడు. ప్రపంచపు రాజకీయ రహస్యాల్ని బట్ట బయలు చేసేందుకు చాలా ధైర్యమే కావాలి. అనేక దేశాల్లోని కవుల, రచయితల రచనల్ని పరిశీలిస్తే ఆ యా రచనలు చేసే నిశ్శబ్ద యుద్ధపు ప్రకటనలు, వాస్తవ నిరంకుశ పరిస్థితులను కళ్ళ ఎదుట నిలిపే రహస్య సమాధానాలు, సందేశాలు తేటతెల్లమౌతాయి. అలాటి విప్లవాత్మకమైన , బాధ్యతాయుతమైన గొంతుక కూడా ఈ సంపుటి మనకు వినిపిస్తుంది.

‘ నాకు ఏ దేహమైనా /అన్నం పళ్ళెం లాగే కనిపిస్తుంది ఎప్పుడూ

ఏ దేశమైనా/ఆ మెతుకుల్ని దోచేసే దొంగలాగానే కనిపిస్తుంది ఎప్పుడూ

యిక్కడ నీ పేదరికపు వొంట్లోనూ /అక్కడ ఆ గరీబు వొంట్లోనూ

వొకే ఆకలి కేక/వొకే వెతుకులాట’ ఆకలి మీద, అన్నార్తుల మీద అనేక రకాలుగా ముసుగుల్లో జరుగుతున్న కుట్రను ఎలా నిలదీస్తాడో చూడండి.

          ఒక మహా వృక్షం మొలకెత్తినప్పటి నుంచీ అనేకవేల కోట్ల చినుకులను తాగి, మరిన్ని వేల కోట్ల పవనమాలికలను ఆవాహన చేసుకుని కూడా తనదైన రూపుతో రంగు రుచి వాసనతో వటవృక్షంగా మారినట్లుగా ఇటు తెలుగు, అటు ఇంగ్లీషు మహాకవులను పరకాయప్రవేశం చేసి అనేక కవితాజ్యోతుల దీపఛాయలను సొంతం చేసుకుని తనదైన తేజోకవిత్వాన్ని పంచగల అఫ్సర్ కవిత్వం ఈ సంపుటిలో ఆసాంతం ఆసక్తికరంగా ఓ ఇతిహాస గాధలోని సంభాషణల్లా సాగుతుంది. అక్కడక్కడా ఆంగ్ల పద ప్రయోగ సంవిధానంతో ఒకింత ఆశ్చర్య పరిచినా ప్రస్తుత కాలాన్ని అద్దం పడుతుంది. నిరంతర మానవ జీవిత సంఘర్షణ ను వినిపించే ప్రతిపాటా ఎప్పటికీ వెలుగుతూ మార్గదర్శకకమౌతూనే  ఉంటుంది కదా. ఈ కావ్యమూ అంతే.

                                                                             డా.విజయ్ కోగంటి,

drvijaykoganti@gmail.com

08801823244

అలాగే ఉండనీ కొన్ని రోజుల్ని,.....

అఫ్సర్ రాసిన ఈ కింది కవితను జాగ్రత్తగా ఒకటికి రెండు మూడు సార్లు చదవండి.

- అలాగే వుండనీ కొన్ని రోజుల్ని,
నువ్వేమీ వాటి పొరల పొరల్ని తవ్వి తీయకుండా-

కొండంత నిశ్శబ్దంలోనో, గోరంత ఎండలోనో 
వాటికి మాత్రమే అర్ధమయ్యే ఏదో సాంధ్య భాషలో.

- అలాగలాగే వుండనీ కొందరిని,
నువ్వేమీ వాళ్ళ లోపలికి ప్రశ్నల కొలమానాలు గుచ్చకుండా-

కొంత చీకట్లోనో ఇంకొంత మసక వెల్తురులోనో
వాళ్లకి మాత్రమే తెలిసి వచ్చే ఆనుభవిక వలయంలో.

- అలాగలా గలాగే వుండనీ 
ఎదురొచ్చే చెట్లనీ, ఎగిరెళ్ళే పక్షుల్నీ 
వాటి వాటి ఊహల వూపిరి తీవెల మీద నీ పాదమేమీ మోపకుండా-

తెగని యీదురు గాలుల్లోనో, పలకని మాటల హోరులోనో 
వాటిని మాత్రమే తడిపే 
కాసిని తొలకరి చినుకుల జడిలో.

- ఇలాగిలాగే వుండాలి 
కొంత కాలం, కొంత దూరం 
కొన్ని స్థలాలూ కొన్ని ప్రాణాలూ.

విరిగిరిగి పడే వుద్విగ్నపుటల వొకటి 
కాస్తయినా తేలిక పడే దాకా.

నీకూ వాటికీ మధ్యా 
వొక 
శాంత స్థిమిత 
పవనమేదో 
నెమ్మదించి వీచే దాకా.(అఫ్సర్)

ఈ కవితలో కవి వ్యక్తం చేసిన ఆలోచన ఆసక్తి దాయకం. జీవితం పట్ల, తోటి మనుషుల పట్ల ఉద్ధరింపు ధోరణి కలిగి ఉండి, చైతన్యవంతమైన మానవులుగా తమను తాము పరిగణించుకునే వారికి సున్నితమైన సునిశితమైన వారింపు కనిపిస్తుందిక్కడ. తొందరగా అందరినీ, అన్నిటినీ బాగుపరచాలి, అన్ని సంక్లిష్టతల్నీ, సందిగ్ధాలనీ, సంబంధాల అపార్ధాలనీ స్పష్టీకరించాలి, తక్షణం తేల్చిపారేయ్యాలి అనుకునే వాళ్ళు సమయ సందర్భాలనూ, అవతలి వారి స్వతంత్రతనూ, అనుభవలనూ , ఎరుకనూ పట్టించుకోరు. అలాంటి వారిని వారిస్తూ నడిపిన ఉద్వేగపూరిత సంవాదమే మొత్తం కవిత. 'Not a hasty stroke , like that which sends him to the dusty grave' అని William Cowper అన్నట్లు కాలక్రమంలో అనుభవాలు జీర్ణమయ్యేకొద్దీ ఒక స్పష్టత, ఒక సమంజసత్వం సాధ్యమవుతాయి కాబట్టి , అందకా సంయమనం వహించటమే సహజమని సూచిస్తూ కవిత ముగుస్తుంది.

ఈ ఇతివృత్తాన్ని కవితగా మలచటానికి కవి ఉపయోగించిన నిర్మాణ పద్ధతీ , కళా సాంకేతికత ఈ కవితను ఉన్నతస్థాయి కవిత్వానికి ఉదాహరణగా నిదర్శనంగా నిలిపాయి. విషయాన్ని ప్రకంపనగా వ్యాకులతాత్మక చిత్ర పరంపరగా మనో సంవేదనగా ప్రవేశపెట్టడంలోనే ఈ ఆర్ట్ ఉంది. వ్యాకులతకూ అదుర్దాకూ భౌతిక రూపాన్ని ఇవ్వడం ఎలాగో యువక వులు నేర్చుకోవడానికి అఫ్సర్ వాడిన టెక్నిక్ ఒక కేస్ స్టడీగా ఉపయోగపడుతుంది.

అలాగే ఉండనీ కొన్ని రోజుల్ని,
నువ్వేమీ వాటి పొరల పొరల్ని తవ్వి తీయకుండా-
కొండంత నిశ్శబ్దం లోనో, గోరంత ఎండలోనో
వాటికి మాత్రమే అర్ధమయ్యే ఎదో సాంధ్య భాషలో

సమయ సందర్భాలను ముందు వాటికంటూ ఉన్న గోప్యతకు వాటిని వదిలిపెట్టమని చెప్పటానికి , కొండంత నిశ్శబ్దంలోనో గోరంత ఎండలోనో'', అని పద చిత్రాల్ని వాడుతున్నాడు కవి.గోప్యత అనే భావం అలా భౌతిక రూపం సంతరించుకుంది. ఇంకా ముందుకుపోతే

అలగలాగే ఉండనీ కొందరిని.
నువ్వేమీ వాళ్ళ లోపలికి ప్రశ్నల కొలమానాలు గుచ్చకుండా
కొంత చీకట్లోనో ఇంకొంత మసక వెల్తురు లోనో
వాళ్ళకి మాత్రమే తెలిసివచ్చే అనుభవిక వలయంలో

ప్రశ్నల కొలమానాలూ, కొంత చీకట్లోనో, ఇంకొంత మసక వెల్తుర్లోనో, ఇవన్నీ ఎదుటి వాళ్ళను వాళ్ళ మానాన వాళ్ళని వుండనివ్వటానికి చెందిన కాంక్రీట్ రూపాలు. ఇలా మనుషుల తాలూకు , సందర్భాల తాలూకు స్వతంత్ర అస్తిత్వాన్నీ స్వేచ్చనీ గౌరవించాలనే సూచనను తత్సంబంధ వస్తుజాలాన్ని అమర్చడం ద్వారా , ఉద్దేశించిన ఆలోచనని ఫీలింగ్ గా అనుభవంగా మార్చగలిగాడు కవి. ఈ వస్తుగతీకరణ తారాస్థాయికి చేరిన వ్యక్తీకరణను ఇప్పుడు గమనించండి.

ఎదురొచ్చే చెట్లనీ, ఎగిరెళ్లె పక్షుల్నీ
వాటి వాటి ఊహల ఊపిరి తీవెల మీద
నీ పాదమేమీ మోపకుండా-
తెగని ఈదురు గాలుల్లోనో, పలకని మాటల హోరుల్లోనో
వాటిని మాత్రమే తడిపే
కాసిని తొలకరి చినుకుల జడిలో

ఎదురొచ్చే చెట్లూ, ఎగిరెల్లే పక్షులూ వచ్చే సత్సంబంధాలనీ పోయే సంబంధాలని లేక సుఖదుక్ఖాల్నీ వస్తుగతీకరిస్తే- 
ఈదురు గాలులు, పలకని మాటల హోరులు ,తొలకరి చినుకుల జడలు స్వానుభవాల సంక్షోభాన్ని పట్టి చ్చిన పద చిత్రాలు. జనాన్ని అనుభవాలనుంచి నేర్చుకోనివ్వకుండా అప్పటికప్పుడు తమ జ్ఞానాన్ని వారిమీద పులమాలనే సోకాల్డ్ చైతన్యపరులను తగిన రీతిలో కౌన్సిల్ చెయ్యడానికి వాడిన బాహ్య వస్తు సముదాయం ఇక్కడ స్పష్టమయింది.

చెప్పదలుచుకున్న విషయానికి తత్సంబంధ పద చిత్రాల ద్వారా బాహ్య వస్తువుల అమరిక ద్వారా ఒక వైబ్రేటింగ్ మానసిక వాతావరణం సృజించటమే ఇక్కడ అఫ్సర్ వాడిన టెక్నిక్. ఇదే objective correlative అనిTS Elliot అంటాడు. తెలుగులో దీన్ని వస్తు సత్సంబంధి అని పిలుస్తున్నాం. అలాగలాగలాగే అని పదేపదే రిపీట్ చేయడంలో అపర ఉద్దారకుల మీద కావచ్చు పరిస్థితుల అవాంఛనీయత మీద కావచ్చు విసుగునీ వ్యంగ్యాన్నీ ధ్వనించటం పసిగట్టొచ్చు.

కవితలో ఇలా ఒక ఎగ్జిస్టన్సియల్ angst , అస్తిత్వ పరివేదన వ్యక్తమౌతుంది. "Humans go in accordance with their experiences rather than the definitions and theories the world imposes on them. Their credo is existence not the essence." అని గట్టిగా వాదించిన జియో పాల్ స్సార్త్ర్ తత్వం బలంగా ఈ కవితలో వ్యక్తమయ్యింది. అంతే కాదు , since man is a conscious being one cannot afford to change him automatically అని Edmund Husserl చేసిన హెచ్చరిక ఈ కవిత లో ప్రతిబింబించింది. మార్పు పరస్పరత ను సూచిస్తూ అఫ్సర్ ఏమన్నాడో చూడండి.

ఇలాగిలాగే ఉండాలి
కొంతకాలం కొంత దూరం
కొన్ని స్థలాలూ కొన్ని ప్రా ణాలూ
విరిగిరిగిపడే ఉద్విగ్నపుటల ఒకటి
కాస్తయినా తేలిక పడే దాకా
నీకూ వాటికీ మధ్య 
ఒక శాంత స్థిమిత
పవనమేదో
నెమ్మదించి వీచే దాకా

విషయాన్ని గురించి కవితాత్మకంగా మాట్లాడటం కాకుండా విషయం కవిత్వంగా పరిణమించటానికి కావాల్సిన కవిత్వ నిర్మాణ పద్ధతిని అనితర సాధ్యంగా ఉపయోగించాడు అఫ్సర్. కవితకు ఎదో పెర్సొనల్ , సోషల్ సందర్భమో ప్రేరణగా నిలిచివుంటే ఉండొచ్చు. దాన్ని ఒక తాత్విక సారంగా సాధారణీకరించటం మామూలు విషయం కాదు.

అయితే ఈ struture తాలూకు ఆకర్షణ , ఎత్తుగడ, సంవిధానం తాలూకు చొచ్చుకుపోయే స్వభావం ఎందుకో శ్రీ శ్రీ 'సాహసి' కవితను గుర్తు చేస్తుంది.

ఎగిరించకు లోహ విహంగాలను
కదిలించకు సప్త భుజంగాలను
ఉండనీ
మస్తిష్క కూలయంలో
మనో వల్మీకంలో

అంతరాల భయంకర
ప్రాంతరాలనా నీ విహారం
ముళ్ళ దారినా నీ సంచారం

పలికించకు మౌన మృదంగాలను
కెరలించకు శాంత తరంగాలను
హృదయంలో దీపం పెట్టకు
మంత్ర నగరి సరిహద్దులు ముట్టకు (శ్రీ శ్రీ)

ఎత్తుగడ ,సంవిధానంలోనే కాదు objective correlative టెక్నిక్ విషయంలోనూ అఫ్సర్ కవితకీ శ్రీ శ్రీ కవితకూ సామ్యం కనిపిస్తుంది. కాకపోతే శ్రీ శ్రీ మార్చాలని ప్రయత్నించే చైతన్య పరుల్ని కాదు విమర్శిస్తుంది. మారని మధ్య తరగతి పౌరుల్ని. హృదయంలో దీపం పెట్టటం ఇష్టం లేని వాళ్ళని. శ్రీ శ్రీ కాలానికి ,అఫ్సర్ కాలానికి ఉన్న వ్యత్యాసం వారి కవితల్లో రిఫ్లెక్ట్ అయిన దృష్టికోణాల వ్యత్యాసాన్ని ప్రభావితం చేసి ఉండొచ్చు.

Do not go gentle into that good night
Rage rage against the dying of the light

అని రాస్తాడు Dylan Thomas. ఇతనిదీ ఇదే ఎత్తుగడ. ఇలాంటి ఎత్తుగడల్ని వాటి అత్యంత గరిష్ట స్థాయికి అఫ్సర్ తీసుకెళ్లాడనటంలో సందేహం లేదు.

‘ఇంటివైపు’ ముచ్చట: ఒక కానుక

-శ్రీరామోజు హరగోపాల్

~

ఈ కవి అన్వేషణ అనంతం. తనను తాను వెతికిపట్టుకునే దారిలో బాటసారి. ఎడతెగని ముచ్చట దారితో, తనతో.  

కవిత్వం కవి తనతో, కవి లోకంతో చేసే సంభాషణ కదా. 

ఇంటివైపు ‘ఫనా’ కవిత్వం.
‘‘ఎన్ని దూరాలు కలిపితే
వొక అస్థిరబైరాగినవుతానో
ఎన్ని తీరాలు గాయాలై సలిపితే
వొక నిర్లక్ష్య సూఫీనవుతానో
ఇదీ వొక ఆటేకదా నీ చుట్టూ
నేను బొంగరమయి తిరగడానికి’’

ఒక మార్మికతను మోస్తున్న ఆలోచన...వ్యవధిలేకుండా లోపల తిరుగుతున్న తలపు తరగల నూగు కలల ముత్యాలనౌక... తాను లేకుండానే... కవిత్వంగా మారిపోతున్న వేళ ఇంటివైపు....

‘‘But I am he who has been exiled beyond the wall and the gate
Take me under your eyes
Take me wherever you are
Take me however you are
I will return to myself the color of my face and body
The light of heart and eye
The salt of bread and a melody
The flavor of the soil and the homeland’’ 
Darwīsh, in his poem “ʿĀshiq min Filasṭīn” (“A Lover from Palestine”) speaks about place and addresses his lover, the soil.

ఇంటి నుంచి దూరమైన మనిషి ప్రవాసవేదన తను పుట్టిన మట్టిని, తన ప్రియురాలిని మరువలేనితనం... ఈ కవిత. 

దర్వీష్ ను చదివితే అఫ్సర్ బాగా అర్థమవుతాడంటాడు నారాయణస్వామి. అఫ్సర్ కవిత్వంలో ఎన్నోన్నో విభిన్నమైన కోణాలున్నాయి. తన కవిత్వంలోలోతుల్లో కొత్తస్వరం వినిపిస్తుంటుంది. ఆ స్వరానికి సంగీతకర్త లెవ్వరు? తన జీవితానుభవాలే కదా... తనకు జీవితాన్నిచ్చిన, ఇంకా జీవితమైన వారినే అడగాలి. అఫ్సర్ లోపల పీఠమేసుకుని కూర్చున్న బైరాగి ఎవరని?

రెండురెక్కలపక్షి కాడు ఈ కవి. బహుపక్షాలున్నవాడు. తనమీద తనజీవితమంత విస్తారమైన ప్రభావాలున్నాయి. వామపక్షభావజాలం, సూఫీతత్వం, ప్రేమతత్వం... కొన్ని వొదిలించుకున్నవి, కొన్ని కౌగిలించు కున్నవి తనను లీడ్ చేస్తుంటాయి. కాకపోతే ఈ కవి బాగా ఆలోచించి రాస్తుంటాడు. ఆ ఆలోచనల చిక్కుల్లోకి పోతే మనం కూడా చిక్కుకుంటాం. ఆ ఆలోచనలు ప్రపంచకవులందరిని చదవడం వల్ల వచ్చినవనుకుంటాను. ఇంతకు ముందు తను రాసిన కవితలకు ఇప్పటి కవితలకు తేడాలు తెలుస్తుంటాయి.

అఫ్సర్ కవితలు మంచి బంగారు పనివాడి డిజైన్లలా కొత్త,కొత్తవిగా వుంటాయి. చాలా అందమైన కవిత్వం. చదవగానే మోహపరిచే గుణముంది ఈ కవిత్వానికి. ఒకదిక్కు కన్నీళ్ళు పెట్టిస్తూనే మరొకదిక్కు హాయిగా నవ్విస్తుందీ కవిత్వం.

జీవితాన్ని ఆటంటారు, నాటకమంటారు, కల అంటారు, కాని, ఆనందమనరు... బతుకుతున్న ప్రతిక్షణం కలిగే ప్రతి అనుభవంవల్ల దొరికే ఎరుక అంతా ఆనందమే కదా... కన్నీరు చిప్పిల్లే నవ్వు... అనుభూతులతో ముప్పిరిగొనే మనసు... ఇంటివైపు అంటేనే ఆనందం. బాధలే పడ్డామో, నవ్వులే కూడబెట్టుకున్నామో, పొందిన అనుభవాల చందనాల మాలవేసి ఆహ్వానిస్తుంది ఇల్లు. ఇంటిది పేగుబంధం. అమ్మ. అమ్మలెక్క ఇల్లు.

‘‘యేమేం తీసుకెళ్తాను ఇంటికి,
నా వూరికి
ఆ తొలిరక్తపు సెలయేటికి

కష్టంగా వుంటుంది
యీ లోకపు కొలమానాల కానుకల్ని చూస్తే
అర్థాలు మారిపోయిన విలువల్ని నిలువెల్లా చూస్తే

చివరికేమీ తేల్చుకోలేక
మనసు కూడా ఇరుకనిపించే సంతోషాన్నో
మళ్ళీ వదులుకుని రావాలన్న దిగులునో
కాస్త ముందే సిద్ధం చేసి పెట్టుకుంటాను
యేమై వస్తానో ముందే తెలిసిపోయినట్టూ వుంటుంది.
యేమీ 
తెలియనట్టూ వుంటుంది.’’

ఈ పుస్తకానికి ముందుమాటలు రాసిన వారిలో ముందుగా రాసిన ‘ఎంతెంత దూరం’లో స్వాతికుమారి ఉదహరించిన గులాం అలీ కవితనే చెప్పుకోవాలి ఇక్కడ..

‘నగ్రీ నగ్రీ ఫిరా ముసాఫిర్ ఘర్ కా రాస్తా భూల్ గయా’... ఇంటిబాట మరిచిపోయామా మనం? మరుపుతెరలు పడ్డాయా, మనమే కప్పుకున్నామా... ఏదో కానీ వెతుకులాటలోనైతే వున్నాం కనుక బతికే వున్నాం.

If I touch the depths of your heart.
If I come back
Use me as wood to feed your fire
As the clothesline on the roof of your house
Without your blessing
I am too weak to stand.
I am old
Give me back the star maps of childhood
So that I
Along with the swallows
Can chart the path
Back to your waiting nest అంటాడు దర్వీష్. ఇది పునరాగమన కాంక్ష. ఇది ఆశ. కవి అన్వేషణ అట్లాంటిదే.
ఈ కవిని భౌతికంగా చూస్తే ముస్లిం. తనదేశంలోనే పరాయివాడుగా చూడబడుతున్నవాడు. బతుకు తెరువు కోసం ప్రవాసంలో వున్నవాడు. దేశంలో మతప్రవాసం. బయట బతుకు ప్రవాసం. తనంతట పోయినా Exiలే కదా. Carrying a lonely road … arrested himself into himself…ఎక్లాచలోరే...

‘నిన్ను వోడించే యుద్ధం’ అనే కవితలో

‘నేనూ దేశాన్ని ప్రేమిస్తాను గాని
దాన్ని భక్తిగా తర్జుమా చేసుకోలేను ఎప్పటికీ
నువ్వు క్షమించకపోయినా సరే

నాకు యే దేహమైనా
అన్నంపళ్ళెంలాగే కనిపిస్తుంది యెప్పుడూ
యే దేశమైనా
ఆ మెతుకుల్ని దోచేసే దొంగలాగే కనిపిస్తుంది యెప్పుడూ
యిక్కడ నీ పేదరికపు వొంట్లోనూ
అక్కడ ఆ గరీబు వొంట్లోనూ
వొకే ఆకలికేక
వొకే వెతుకులాట’ అంటాడు అఫ్సర్.
నోరు,చెయ్యీ అను ఆ రెండు దేశాలు అనే కవితలో కవి
‘ చెయ్యి వొకదేశం
నోరు వొకదేశం
నువ్వూ నేనూ శరీరఖండాలం
ఇంకా తెగిపోతాం సరిహద్దులు తెంపిపోతాం
వొకేవొక్క అన్నంమెతుకు నా వునికి
మిన్ను విరిగి మీదనేపడనీ
భూమిబద్ధలయితే బద్ధలవ్వనీ 
మరి 
ఆ
క
లి’ 
ఏ దేశమైనా పేదరికాన్ని లేకుండా చెయ్యదు. ఏ గరీబు ఆకలినీ పట్టించుకోదు. ప్రజలు చెయ్యొక దేశంగా, నోరొక దేశంగా తెగిపోతూనేవుంటారు...మారదు దేశం..మారదు లోకం.

‘కొత్తపదాల అందాన్ని అద్ది హత్యని లించింగ్ అన్నారు.యింకోసారి అది ఎన్కౌంటర్ కావచ్చు. చట్టరాహిత్యపుటడవిలో పేరు తెలియని చెట్లకు వేలాడేసి, ప్రాణాల్ని చివరంటా వేటాడవచ్చు. నగరం నడిమధ్యలోనే యేదో వొక నిషిద్దమాంసం ఎరగా విసిరి యేకంగా మనిషినే నిషిద్ధపదార్థం చేయచ్చు. పదమొక్కటే మార్తుంది. వేట అదే. హత్యా అదే.

....................
యింకా కొన్ని పేజీల తరవాత అదే కథ మనదాకా వస్తుంది.
...................
నీ మానవజాతి చరిత్ర సమస్తం
హత్యచేయబడ్తున్న హోరు చూస్తున్నావా నువ్వు?’........... 
కవి అంతరంగంలో ఈ హోరు వుంది.నిస్సహాయవేదన వుంది. మానవీయత వుంది...కాని, ఎట్లా ఈ దుఃఖాన్ని వొదిలేయడం. ఎట్లా మనిషి మనగలగడం? దేన్ని మనుగడ అనాలి. 
‘‘నువ్వు గొంతు సవరించుకునేలోగా
నా వొళ్ళుపొంగి దండమయిపోయిందిలే
ఇన్నాళ్ళూ నిన్ను పీరీలాగామోశానా
ఇప్పుడు నా కడుపు కర్బలా అయిపోయిందిలే
చరిత్రచొక్కాను తిరగేసి తొడుక్కుంటున్నా
నన్ను దాచేసిన చిరుగుకంతల్లోంచి సూర్యుణ్ణి కంటున్నా
కలల కళల మాయాదర్పణమా, కాసేపు పగిలిపో
రోజ్ రోటీ నా అద్దం
దాంట్లోంచి రాస్తున్నా కొత్తచరిత్ర’’ ఇది కవిగా తన స్పందన. కవులేం చేస్తారు అని శివారెడ్డి అన్నట్టు అఫ్సర్ ఒక కొత్త పద్యం రాసియిచ్చాడు.

కవిగా అఫ్సర్ కవిత్వం మోడర్న్ ఎక్స్ ప్రెషన్. కవితానిర్మాణ, నిర్వహణలు కొత్తబాటలో...ఊహించని విధంగా కవితను మొదలుపెట్టడంలోగాని, ముగించే టపుడుగాని...సాంప్రదాయిక వచనకవితారీతులను వొదిలిపెట్టాడనిపిస్తుంది. ఈ సంకలనంలోని ఏ కవితను చూసినా తెలిసిపోతుంది.ఒక్క కవితలో అనేకకవితల్ని నింపి రాయడం తనప్రత్యేకత. భావసంక్లిష్టత. వస్తువే తన కవితాశిల్పాన్ని నిర్మించుకుంటుంది. ఎంత శబలమైన మాటలను వాడుతాడో అంతే నిగూఢమైన భావాలను దట్టిస్తాడు. 
ఈ కవి కవికాడనిపిస్తుంది.ఉత్త ప్రేమబైరాగి.
గాలిబ్ ‘దాతలగు వారి చేతులను చూతునోయి’ అన్నట్టు అఫ్సర్ కూడా తనకవిత్వం చదివేవారి లోతులను పట్టుకోవాలనుకుంటున్నాడు. ఏకకాలంలో బహుముఖభావవ్యక్తీకరణ చేయడం ద్వారా ఈ కవిత్వం చదివేవాళ్ళకు కావలసినదేదో దొరికేటట్టు చేస్తాడు.
శివారెడ్డిగారు అఫ్సర్ లో పాలస్తీనా కవి,ప్రవాసి దర్వీష్ ను చూస్తే, చినవీరభద్రుడు రూమీని చూసాడు. అఫ్సర్ కవిత్వంలో చింతకాని నుంచి అమెరికా వెళ్ళిన ప్రవాసి కనిపించాడు శివారెడ్డికి. అంతరాంతరాలలోని ద్వైధీయమానసం నుంచి బైరాగిగా బయటపడ్తున్న ఫనా కవిత్వం రాసిన సూఫీని చూసాడు వీరభద్రుడు. అనేకపార్శ్వాలతో సింగిడిలెక్క అగుపించే అఫ్సర్ కవిత్వాన్ని దర్శించడం మామూలు కాదు. దార్శనికత కావాలి. ఆ యిద్దరు దార్శనికులే కదా. వారి కన్నా ఇంకా గొప్పగా నేను చెప్పగలిగిందేమున్నది?
“Listen to the story told by the reed,
of being separated.
“Since I was cut from the reedbed,
I have made this crying sound.
Anyone apart from someone he loves
understands what I say.
Anyone pulled from a source
longs to go back.”…….జలాలుద్దీన్ రూమి అంటున్నాడు... ఇంటివైపుకు ఇంతకన్నా నిర్వచనముంటుందా? తనను తన ఉనికి నుంచి వేరుచేసి తూట్లుపొడువబడ్డ పిల్లంగోవి దుఃఖస్వరమే పాడుతుంది, తిరిగి తనను తనవెదురుపొదను చేర్చేదాక. మనిషి అంతే.
‘‘కొలమానాలన్నీ గాల్లోకి
చిలిపిగా విసిరేసి
నీలోపల శిథిలమయిపోనీ నిబ్బరంగా’’...అంటాడు అఫ్సర్ రూమీలెక్కనె.
అంతేకాదు అఫ్సర్, ‘‘ కాలాన్ని నిలువునా చీల్చిన తరవాత, నువ్వు నిజంగా పరమయోగివే’’ నంటాడు. 
‘‘అయిదువాక్యాల్లో అన్నీ చెప్పి
నాలోపలి గుహలన్నీ తొలిచి
నీ కంటి ముందు వొలిచి పెట్టాలని అనుకున్నా
ఆ అయిదువాక్యాలేమిటో చెప్పేలోగా
నా వంతుకొచ్చిన క్షణాలు జారిపోయాయ్
చివరికి నీకేమీ చెప్పలేదు’’

రూమి ప్రేమికులను విడివడని దేహం,ప్రాణాలవలెనె చూస్తాడు.
Laz Slomovits అనే రచయిత ఒక ఇరానియన్ సింగర్,పెయింటర్ Sepideh Vahidiని రూమి ప్రేమగురించి ఏం చెప్పాడో చెప్పమంటే, ఆమె“To be in love, to be in love and to be in love.” అన్నది. ప్రేమకు హద్దులు లేవని రూమి ఎరుగడా.
‘‘Lovers don’t finally meet somewhere
they’re in each other all along’’. అంటాడు రూమి.
నీలోనే అనే కవితలో,
‘‘నీలోనే లీనమయ్యే చప్పుడునై
నీలోపల సుడులు తిరిగే మౌనమై
నిన్ను దాటి వెళ్ళలేని అలనై
కొన్ని జీవితకాలాలు నీలోనే...’’ అవును కదా..
‘‘యిప్పుడంతా నీ లేతపదాల పద్యాన్ని నేను
నీపెదవుల మీద ననలెత్తే బోసి అక్షరాల వోనమాలు దిద్దుకుంటూ, నీలోంచి యింకో భాషని తోడుకొచ్చి, నా పసిదనాల పిల్లకాలవల్లోకే నా కాలాన్నంతా మళ్ళిస్తా...
నీ క్షణ,క్షణ పుట్టినరోజుల పునర్జన్మల్లో ప్రతిసారీ నాకు నేనే మెలకువ.
నువ్వే మేల్కొపలుపు.
రా,
యిద్దరికీ
యిది ఆటసమయం..’’ క్రీడామాత్రంగా జీవితం. ప్రేమికులు శాశ్వతమైనవాళ్ళు.
అఫ్సర్ కవితల్లో ప్రేమకవితలు ప్రత్యేకం. అవి తనవే కావు, సమస్తమానవాళి ప్రేమానుభవాల్లెక్కనె వినిపిస్తాయి. తన కవితలు చాలామట్టుకు వ్యాఖ్యానాలు అక్కరలేనివే. తనకవితారూపాలన్నీ రూపకాలే. 
తనకవిత్వం గురించి ఒక్కసారి రాస్తే మనసునిండదు.

‘ఇంటి వైపు’ ఒక ప్రయాణికుడి నిరంతర తాత్విక సంభాషణ

-నారాయణ స్వామి వెంకటయోగి 

~

1992 లో నా కల్లోల కల మేఘం వచ్చినప్పుడు, ఆంధ్ర భూమి లో అనుకుంటా ఒక రివ్యూ వచ్చింది. హరనాద్ చేసిండు. చాల అన్యాయమైన రివ్యూ అది. ఆయనకు శివారెడ్డి గారి మీద దేవి ప్రియ మీద న్న వ్యతిరేకతను వెళ్ళబుచ్చడానికి వాళ్లకు ఇష్టమైన, వాళ్ళను ఇష్టపడే నన్ను నా కవిత్వాన్ని చీల్చి చెండాడాడు . నిజానికి ఆ రోజుల్లో నా మీద శివారెడ్డి గారి కవిత్వ ప్రభావం ఉండేది కానీ దేవి ప్రియ గారిది కాదు. అదేదీ పట్టకుండా, నా కవిత్వం లో మంచీ చెడు చెప్పకుండా కేవలం తిట్టడమే పరమావధిగా ఆయన రివ్యూ రాసిండు. ముందు ఆయనెవరో నేను పోల్చుకోలేదు. తర్వాత తెల్సింది ఆయనే విశాలాంధ్ర బుక్ హౌస్ లో ఉండే హరనాద్ అని. ఆ రివ్యూ చూసి చాల డిస్టర్బ్ ఐన. ఇంకా అప్పటికీ రివ్యూలను ఎట్లా తీసుకోవాలో , యే మెచూరిటీ తో అర్థం చేసుకోవాలో తెలవదు నాకు. శివారెడ్డి గారి దగ్గర గుడ్లల్ల నీళ్ళు తీసుకున్న. భలేవాడివయ్యా ఆయనెవరో అన్యాయంగా రాస్తే నువ్వు దానికి ఫీల్ కావాలా ఏమిటి అని ఓదార్చిండ్రు సారు. కొంచెం మనసు స్తిమితపడ్డా లోలోపల బాధ తొలుస్తూ ఉండింది.

సరిగా తర్వాత వారమే ఆంధ్రభూమిలోనే హరనాద్ రాసిన రివ్యూకు బదులుగా సమాధానంగా ‘నారాయణస్వామి పావు కాదు పావురమే ‘ అని మరో రివ్యూ వచ్చింది. అందులో హరనాద్ రాసినదానికి బలమైన రిజాయిండర్ ఉన్నది. ఎవరబ్బా రాసింది అని చూస్తె, కింద పేరు అఫ్సర్ అని ఉంది. ఒకటికి రెండు సార్లు చదివిన. అద్భుతంగా రాసిండు. హరనాద్ లేవనెత్తిన అర్థం పర్థం లేని వాదనలను పూర్వపక్షం చేస్తూ, అయన అభిప్రాయాలు ఎట్లా పక్షపాత దురభిప్రాయాలో నీళ్ళు నమలకుండా స్పష్టంగా చెప్పిండు అఫ్సర్ తన వ్యాసం లో. బాగ నచ్చింది. అద్భుతంగా ఉంది. ఐతే వెంటనే ఫోన్ చేసి చెప్తామంటే అప్పుడు సెల్ ఫోన్లు లేవు. తన ఫోన్ నాకు తెలియదు. హడావిడిగా ఆంధ్రభూమి పేపర్ కొనుక్కొని శివారెడ్డి సార్ దగ్గరకు పోయిన. నన్ను చూడగానే సార్ ‘అఫ్సర్ అదరగొట్టిండు చూసినవా’ అన్నరు. చూసిన సార్ అని నేను పేపర్ తీసి చూపించిన. చాల సేపు ఆ వ్యాసం గురించి, హరనాద్ రాసిన రివ్యూ గురించి మాట్లాడుకున్నాం సారూ నేనూ. ఎట్లా సార్ అఫ్సర్ ను కాంటాక్ట్ చేసేది అని అడిగితె తను విజయవాడలో ఉన్నడయ్యా – ఉత్తరం రాయి అన్నారు సార్. అట్లే రాస్తాను అన్న – 

అప్పటికే అఫ్సర్ చాల మంచి కవిగా పేరున్న వాడు. మంచి సాహిత్య విమర్శకునిగా కూడా పేరుంది. న్యూస్ పేపర్ లో జర్నలిస్ట్ గా, కాలమిస్టు గా కూడా ప్రసిద్ధుడే. రక్తస్పర్శ, ఇవాళ కవితా సంకలనాలు , క్రితం తర్వాత అని తను ఇతర కవులతో కలిసి రాసిన దీర్ఘ కవిత వచ్చి ఉన్నాయి. తను ఖమ్మం అని తెలుసు. సుధాకిరణ్ తో అనేక సంభాషణల్లో అఫ్సర్ గురించి మాట్లాడుకునే వాళ్ళం. సాధారణంగా ఖమ్మం లో సాహిత్య వాతావరణం గురించి మాట్లాడినప్పుడల్లా అఫ్సర్ ప్రసేన్ సీతారం యాకూబ్ అన్నల పేర్లు రాకుండా ఉండడం అసంభవం. అప్పటికే యాకూబ్ అన్న అన్వర్ ఉల్ లూం కాలేజిలో లెక్చరర్ గా చేస్తున్నారు. నేను వాసవీ లో చేస్తున్న. మల్లె పల్లి లో తన కాలేజి. మాకు దగ్గరే. అప్పుడప్పుడు వెళ్ళేది కూడా. ఐతే అఫ్సర్ను వ్యక్తిగతంగా కలిసింది చాల తక్కువ. ఒక సారి 1988 లో ఖమ్మ లో పీ డీ ఎస్ యూ సభలైనప్పుడు (నేనూ విద్యా కల్సి వెళ్ళిన మొదటి సభలవి) అక్కడ తను కలిసినట్టు గుర్తు. తను పీ డీ యేస్ యూ కు దగ్గర గ ఉంటాడు అని కూడా విన్న. ఆ రోజుల్లో అఫ్సర్ ను గురించి గానీ ఖమ్మం విజయవాడ కేంద్రంగా ఉన్న కవుల ‘గ్యాంగ్’ గురించి విన్నప్పుడు గానీ నాకు చాల అసూయగా ఉండెడిది. వాళ్ళంతా కలిసి సంయుక్త దీర్ఘ కవితలు రాయడం, కవిత్వం లో ‘రెబెల్స్’ గా ఉండడం, కొత్త మార్గాలు వెతకడం, వగైరా వార్తలు విన్నపుడల్లా వెంటనే విజయవాడో ఖమ్మమో పోవాలి అన్నంత ఆవేశం కలిగేది. హైదరాబాదు లో శివారెడ్డి సార్ దేవిప్రియ సార్ వీ వీ సార్ విమలక్క లాంటి కవుల సాంగత్యం మాకుంది లే అన్న గర్వం మరో వైపు.

అట్లా ఎక్కువ సార్లు కలవకపోయినా అఫ్సర్ నేనూ బాగా సన్నిహితమయ్యాము. మంచి దోస్తులమైనం.

తరవాత 2005 జులై లో తానా సభల సాహిత్య కార్యక్రమానికి ఆరి సీతారామయ్య గారు పిలిస్తే వెళ్ళినప్పుడు అక్కడ మళ్ళా కలిసిండు అఫ్సర్ ఈ సారి కల్పనతో. ఆ రెండు మూడు రోజులు చాల ఆత్మీయంగా గడచినాయి. ఇంక అప్పటినుండి అమెరికా లో నాకు అఫ్సర్ అత్యంత ఆత్మీయుడైన గొప్ప స్నేహితుడూ కవీ. నేను ఇంకొంత మంది మిత్రులతో ‘ప్రాణహిత’ నడిపినప్పుడూ, తనూ రవీ ముందు ‘వాకిలి’, తర్వాత తనూ కల్పనా ‘సారంగ’ నడిపినప్పుడూ ఇద్దరం మాట్లాడుకోని రోజు లేదు. మా సంభాషణల్లో కవిత్వమూ, సాహిత్యమూ, సాహిత్య విమర్శా, సమకాలీన రాజకీయాలు , అస్తిత్వాలు ఉద్యమాలు, తెలంగాణా , ప్రవాసమూ – దొర్లని అంశం లేదు. మా సంభాషణలు అట్లా నడుస్తూనే ఉన్నాయి. తను ఒక గొప్ప కవే కాదు లోతైన ఆలోచన పరుడు, చదువరి, గొప్ప మేధావి. తన నుంచి ఎన్నో నేర్చుకున్న. ముఖ్యంగా సారంగ కోసం రాయమని తను నన్నడిగినప్పుడు, నాకు మంచిగా రాయడం, వచనం లో క్లుప్తత గాంభీర్యత ఎట్లా తీసుకురావాలో నేర్పింది తనే. నా సందుక తీసుకురావాలి అనుకున్నప్పుడు కవితలన్నింటినీ చదివి ఎడిట్ చేసి కొన్నింటికీ శీర్షికలు పెట్టిందీ తనే. నాకు శీర్షికలు పెట్టడం రాదు. అందులో తను దిట్ట. అట్లే వానొస్తద కవితలు కూడా. నిజానికి రెండు మూడు పేర్ల మధ్య ఊగిసలాడుతూ యే పేరుపెట్టాలి అని తననడిగితే వానొస్తద అని సూచించిందీ తనే! ఇప్పటికీ నా ప్రతి పోయెం కూ మొదటి పాఠకుడు తనే.

మొన్న డిసెంబర్ లో ప్రపంచ తెలుగు మహా సభలకు హైదరాబాద్ పోయినప్పుడు అఫ్సర్ తన పుస్తకం తీసుకొస్తున్నాడని తెల్సు. అంతకు ముందు శివారెడ్డి సార్ దగ్గర ముందు మాటకోసం ఎదిరిచూస్తున్నాడని తెలుసు. సార్ తో మాట్లాడిన ప్రతి సారి ముందు మాటనే గుర్తు చేసేటోన్ని. రాస్తున్న నాన్నా ఇదిగో ఈ నెలాఖరు లోగ ఇస్తా అని సార్ అనడం నేను అఫ్సర్ కు చెప్పడం. ఓ సారి సార్ ను హైదరాబాదు లో కలిసినప్పుడు అన్నాడు అఫ్సర్ అందరి లాంటి పోయేట్ కాదు కదా నాన్న తొందరగా రాసెయ్యడానికి - తను చాల డిఫికల్ట్ పోయేట్ కదా – తన ఇంతకు ముందు పుస్తకాలు కూడా తెప్పించుకున్న తిరగేస్తున్నా అన్నారు. అప్పుడే సార్ కు పాలస్తీనా మహాకవి దార్వీష్ ‘బటర్ ఫ్లై బర్డెన్’ పుస్తకం ఇచ్చిన. యే కవిత్వ పుస్తకమైన ఆనందంగా తెసుకుని కళ్ళకద్దుకుంటారు సార్. దార్వీష్ పుస్తకం చూడంగానే సార్ కండ్లలో ఆనంద బాష్పాలు. అద్భుతం నాన్న అన్నారు సార్. పుస్తకాలూ అదీ కవిత్వ పుస్తకాలూ గిఫ్ట్ గా ఇస్తే ఆనందంగా కండ్ల నీళ్ళురాల్చేడిది నాకు తెలిసి సార్ ఒక్కరే. తర్వాత మాట్లాడి మల్లా అఫ్సర్ ముందు మాట గుర్తు చేస్తే ‘దొరికింది నాన్నా ఒక మార్గం దొరికింది – దార్వీష్ చూపించిండు మార్గం, ఇంకెంత మరో రెండు మూడు వారాల్లో వచ్చేస్తది’ అన్నారు సార్. అన్నట్టుగానే అద్భుతమైన ముందు మాట రాసిండ్రు సార్. తర్వాత పుస్తకం వాకిలి ప్రచురణగా అద్భుతంగా రావడం, ఆవిష్కరణ జరగడం ఆ సభకు నేను వెళ్ళడం జరిగిపోయినయి.

తర్వాత ‘ఇంటివైపు’ ను చదువుతున్నప్పుడల్లా నేను దార్వీష్ నే గుర్తు తెచ్చుకున్న. నా దగ్గరున్న బటర్ ఫ్లై బర్డెన్ సార్ కు ఇచ్చిన కదా మరొకటి కొనుక్కున్న – మల్ల చదివిన. అఫ్సర్ నూ దార్వీష్ నూ పక్క పక్కన పెట్టుకొని చదివిన. నిజమే సార్ చెప్పింది. సార్ తన ముందుమాటలో అంతగా వెతకలేదు కానీ (ముందు మాటకు ఉండే స్కోప్ వేరు కదా) దార్వీష్ ను చదివితే అఫ్సర్ ఇంకా బాగా అర్థమవుతాడు. అట్లా అని అఫ్సర్ అర్థం కాని కవి అని నా ఉద్దేశ్యం కాదు. ప్రతి కవికీ అనేక కోణాలుంటాయి. అనేక పరిమాణాలుంటాయి. అనేక పార్శ్వాలుంటాయి. మరీ ముఖ్యంగా ఎన్నో యేండ్ల నుండీ కవిత్వ వ్యవసాయం దీక్షగా చేస్తున్న కవి. అనేక అంశాల మీద విస్తారంగా రాస్తున్న కవి. ఊరికే రాయడం కాదు విశ్లేషణతో రాస్తున్న కవి. అఫ్సర్ ను అల్లాటప్పా గా చదివేసి నాకు అర్థమైండు- ఆయన కవిత్వమంతా నాకు తెలిసిపోయింది అనుకోవడానికి వీలు లేదు. అది అంత సులభం కాదు. పైగా అఫ్సర్ ఊరికే కవిత్వం రాసి పడేయ్యడంలేదు. తనను తను ప్రతి సారి పుటం పెట్టుకుంటున్నాడు. ప్రపంచ కవుల్ని ఔపోసన పట్టి వాళ్ళ కవిత్వాన్ని విశ్లేషణాత్మకంగా చదివి తన కవిత్వంలోకి గుణాత్మకంగా ఇంకిన్చుకున్నాడు. అది సూఫీ కవులు కావచ్చు అదొనిస్ కావచ్చు దార్వీష్ కావచ్చు మార్క్ స్త్రాండ్ కావచ్చు టొమాస్ ట్రాన్ట్రోమ్మర్ కావచ్చు. అఫ్సర్ తో ఒక గంట మాట్లాడితే ఎందరొ కవుల్ని పరిచయం చేస్తాడు. అయన కవిత్వం చదివితే ముఖ్యంగా ఇంటి వైపు చదివితే వర్తమాన ప్రపంచ సాహిత్యం మీ ముందు ప్రత్యక్షమై, మీ కండ్లలోకి మనసులోకి చివరికి మెదడు లోకీ శాశ్వతంగా ఇంకిపోతుంది. అట్లా ఇంకిపోయినట్టు మనకు తెలవదు కూడా.

ముందు చెప్పినట్టు అఫ్సర్ లో అనేక పార్శ్వాలున్నాయి. ఆయనకు ఆయన కవిత్వానికి (నిజానికి ఆయనంటే ఆయన కవిత్వమే) అనేక పరిమాణాలు (Dimensions) ఉన్నాయి. పాఠకునికి ఎవరికీ కావాల్సింది అది అయన కవిత్వలో దొరుకుతుంది. ఎవరికీ కావాల్సింది వాళ్ళు ఆయన ‘ఇంటి వైపు’ వెళ్లి సంపాదించుకోవచ్చు. ఆ అద్భుత అనుభూతి లో మునిగి తేలవచ్చు. ఐతే ప్రదానంగా ‘ఇంటి వైపు’ లో అఫ్సర్ ఒక తాత్విక సంభాషణ చేస్తుండు. ‘ఇంటి వైపు’ ఆయన ప్రయాణమంతా (నిజానికి చదివే మన ప్రయాణం కూడా) ఒక సంభాషణే. ఒక ఎడ తెగని సంభాషణ. అది ఒక కవిత తో ఐపోదు. ఒక కవిత చదవంగానే ఇది ఐపోయింది మరో కవిత చదువుదాం అనుకున్నట్టు కాదు. ఒక కవిత నుండి మరో కవితకు దాని నుండి మరో కవితకు (పైగా ఆ కవితలన్నీ అదే సంభాషణ క్రమంలో ఉండవు ఈ పుస్తకంలో – అయినా ఏమీ పరవా లేదు ఆ క్రమాన్ని మనం తేలికగానే పోల్చుకోవచ్చు ). యే ఒక్క కవితకూ భౌతికమైన ముగింపే తప్ప లాజికల్ ముగింపు ఉండదు. మొత్తం ఇంటి వైపుకూ లాజికల్ ముగింపు ఉండదు. అందుకే అది నిరంతర సంభాషణ. నిరంతర ప్రయాణం. ప్రయాణం లాంటి సంభాషణ . ఐతే ఈ సంభాషణకు ముగింపు లేకపోవడం మాత్రమే కాదు, ఇందులో ఒక యెడ తెగని శోకం ఉన్నది. ఒక గోస ఉన్నది. ఒక జాలి ఉన్నది. కొన్ని సార్లు సంభాషణ తీవ్రమైనప్పుడు ఆగ్రహం అనిపిస్తుంది కానీ నిజానికది ఆగ్రహం కాదు. జాలి. శబ్దం లోంచి నిశ్శబ్దం లోనికి ప్రవహించి శబ్దానికీ నిశ్శబ్దానికీ మధ్య కొన్ని జా గాలు సృష్టించి అందులో మనలను ఒంటరి వాళ్ళనీ దిక్కు తెలవనివాళ్ళనీ చేసి ఏదీ శాసించకుండా ఏదీ పురమాయిన్చకుండా అతి మెత్తగా తన గాయాల్ని చూపించి సుతారంగా తన కన్నీళ్లను మనకు నెత్తురు లాగా పూసి మనలని ఒక భయ విహ్వాలతకు గురి చేసి మళ్ళీ తనే మెల్లగా తన చిటికెన వేలు అందించి తోడుగా మరో పద్యం లో కలుద్దాం లే అక్కడ నేను ఉంటాలే అని అర్దాన్తరంగా వదిలేస్తడు అఫ్సర్. అందుకే ఎంత తేలికగా కనబడతాడో అంత కష్టమైన కవి. ఎంత సౌమ్యునిలా కనబడతాడో అంత కఠిన మైన కవి. ఆ ఈ సారి మనకు దొరుకుతాడు లే అనుకున్న ప్రతిసారి తన కవిత్వం లో దొరకకుండా మాయమవుతాడు. ఐతే ఆ మాయమవడం అస్పష్టతోనో అర్థం కాక పోవడమో కాదు.

అఫ్సర్ ది అంతు చిక్కని బాధ. అంత తేలికగా దొరకని శోకం. మనకు తెలుసు అఫ్సర్ కవిత్వంలో సూఫీ తత్వముందని. అదొక అవిభాజ్య పాయగా ఆయన కవిత్వమో అల్లుకుపోయిందని. ఐతే సూఫీ గాయకులను మీరెప్పుడన్నా వింటే వాళ్ళు చాలా పై శ్రుతిలో ఎక్కువగా పాడతారు. వాళ్ళ గానంలో ఒక ఆవేశం, తన్మయత్వం, పాషన్ , ఒక తీవ్ర ఉద్వేగం ఉంటై. అవనీ తారా శృతి లో పలుకుతాయి. కానీ అఫ్సర్ అవన్నీ అదే మోతాదులో ఉన్నా మంద్ర స్థాయిలో పాడే సూఫీ గాయకుడు. ఇది ఒక పారడాక్స్ లాగ వినపదవచ్చు. నిజమే అఫ్సర్ కవిత్వం ఒక అద్భుతమైన పారడాక్స్,

ఆయన ప్రతి కవిత ఒక మంద్రస్థాయి సూఫీ గీతం.

అఫ్సర్ దాదాపు ప్రతి కవితలో ఒక నువ్వు ఉంటాడు. అంటే కవి ఎవరితోనో మాట్లాడుతుండు. సంభాషిస్తుండు. ఎవరా మరొకరు? మనకు తెలిసినోల్లెనా? లేక కవికి మాత్రమే తెలిసినోళ్ళా? ఎవరైనా ఒక జెనెరిక్ పర్సనాలిటీనా? నాకు మాత్రం అది అఫ్సరే అనిపిస్తుంది. తన ప్రతి కవితలో తనతో తనే మాట్లాడుకుంటున్నాడు కవి. ఈ కవులకు తమతో మాట్లాడుకునే ‘multiple personality disorder’ (మంచి అర్థం లోనే ) ఉంటుందేమో? కవి భావనలకు, ఆలోచనలకు మరో భావాలతో ఆలోచనల్తో సంఘర్షణ జరగాలి కదా? ఒకానొక తీవ్ర స్థాయి ఉద్వేగం లో వొణికి పోయి, జ్వరం తో చలించి తర్వాత నిదానించి ఆ ఉద్వేగానికి కారణమైన భౌతిక పరిస్తితులతో సంభాషిస్తూ సంఘర్షిస్తూ మంద్ర స్థాయిలో పాడుతున్న పాట కదా అఫ్సర్ కవిత. ఆ సంఘర్షణ ఎవరితో మరి? ఆ సంభాషణ ఎవరితో మరి?ఐతే ‘ఇంటి వైపు’ పూర్తిగా చదివితే దీన్ని జనరలైజ్ చెయ్యలేము. ప్రతి కవిత లోనూ ఉండే ‘నువ్వు’ ఒక్కడే అని చెప్పలేము. ఇక్కడ అనేక ‘నువ్వులు’ ఉన్నరు. భిన్న రూపాల్లో ఉన్నారు. భిన్న పరిమాణాల్లో ఉన్నారు.

చిత్రమేమిటంటే ఇక్కడ అఫ్సర్ కూడా ఒక్కడే కాదు. కవిగా అఫ్సర్ ఒక్కడే ఒకటే పర్సనాలిటీ ఒకడే వ్యక్తీ అనుకుంటే మనకు ‘ఇంటి వైపు’ అర్థం కాదు. ఇందులో అనేక అఫ్సర్ లు ఉన్నారు. అందరి మూలసూత్రమూ అన్ని సార్లూ ఒకటే కాక పోవచ్చు. నాస్టాల్జిక్ గా, ఒక తీరని రందితో ‘ఇంటి వైపు’ పోవాలనుకుని సంభాషిస్తున్న/పాడుతున్న కవి అఫ్సర్ అనుకుంటే తనను సరిగా అర్థం చేసుకోలేము. అఫ్సర్కు అనేక రందులున్నాయి. అనేక వెతలున్నాయి. అనేక ఫికర్లు ఉన్నాయి. ఒక అఫ్సర్ లో వలస పెత్తనానికి గురవుతున్న తెలంగాణా వాది ఉన్నాడు. అతడు వలస పెత్తనాన్ని ఎదిరించి సంకెళ్ళు తెంచుకుని విముక్తి కోసం పోరాడుతున్న ప్రాంతీయ అస్తిత్వం వాది ఉన్నాడు. ఒక అఫ్సర్ లో జాతీయంగా అంతర్జాతీయంగా వివక్షకు, అణచివేతకు గురవుతున్న ముస్లిం ఉన్నాడు. తన ఊరునుంచి, వేర్ల నుంచి దూరంగా అమెరికా లో నివసిస్తూ తాను కోల్పోయిన తల్లి ప్రేమనూ, ఇంటి ప్రేమనూ ఊరి ప్రేమను తలుచుకుంటూ ఆ పాత రేగుపళ్ళ వాసనలను యాది చేసుకుంటూ రంది పడుతున్న అఫ్సరూ ఉన్నాడు. ఇంత మంది కలయిక ఈ ‘ఇంటి వైపు’ అఫ్సర్. ఇన్ని అనేక అఫ్సర్ల కలయిక ఈ కవిత్వ లో ఉన్నది. ముఖ్యంగా ఇవన్నీ ఈ శతాబ్డం లో వచ్చిన కవితలు. ఈ శతాబ్దం దుఃఖం, ఒంటరి తనం, గ్లోబలైజేషన్ లో అస్తిత్వం కోల్పోయి తిరిగి ఆ ప్రాంతీయత నుండే ఆ ప్రాంతీయ అస్తిత్వం నుండే, ఆ ముస్లిం అస్తిత్వం నుండే, ఆ సూఫీ తత్త్వం నుండే తననుండి వేర్లనూ జీవితాన్నీ దూరం చేసిన ప్రపంచీకరణను ధిక్కరిస్తున్న బహుళ అస్తిత్వ వాది ఉన్నాడు. అఫ్సర్ ది ఒక అస్తిత్వం కాదు. అనేక అస్తిత్వాలు కలగలిసినా యే అస్తిత్వానికదే స్పష్టంగా వేరుగా కనబడే కవిత్వమూ, వ్యక్తిత్వమూ అఫ్సర్ ది. అదే తన కవిత్వంలో కనబడుతుంది. వినబడుతుంది. తన ఆకాంక్షలను, వెతలను, రోదనలను, గోసగా మంద్రంగా విన్పిస్తాడు ప్రతి కవితలోనూ – ఎడతెగకుండా – నిరంతరంగా – ఒక organic continuity తో. అందుకే యే కవితా దానికదే కాదు. అట్లా అని స్వంతంగా ఉండకా పోదు. 

ఇక ప్రతి కవితలోనూ ఒక నువ్వు ఉన్నాడు (ఉన్నది) కదా. అదెవరో తెల్సుకోవాలంటే కొంచెం కష్టపడాలి. అంత తేలికగా దొరకడు. కవిత లో అస్తిత్వ ప్రకటన చేసిన చోట, ధిక్కార ప్రకటన చేసిన ఆ ‘నువ్వు ‘ సాధారణన్గా ఆ అస్తిత్వానికి వ్యతిరేకమో, అడ్డం పడ్డ వారో, లేదా కనీసం పట్టించుకోకుండా నిర్లిప్తత ప్రకటించిన వారో అయి ఉంటారు. కానీ తన రంది గురించి చెప్పినప్పుడు, వెతల్ని చెప్పినప్పుడు. అన్ని అస్తిత్వాలకు సాధారణమైన కల గురించి, ఒక కొత్త సమాజం గురించిన కల గురించి చెప్పినప్పుడు, తన ఇంతో గురించి ఊరి గురించి వలస గురించి చెప్పినప్పుడు ఆ ‘నువ్వు’ మాత్రం అఫ్సరే అనుకుంటున్న. అఫ్సర్ కవి దే మరో పార్శ్వం. మరో కోణం. తన ఆల్టర్ ఇగో. ప్రముఖ పోర్చుగీస్ కవి ఫెర్నార్దో పెస్సోయ తన పేరుతో కాక మరో మూడు పేర్లతో కవిత్వం రాసిండు. మూడూ విభిన్న వ్యక్తిత్వాలు. తనను ముగ్గురు విభిన్న మనుషుల్లాగే భావించుకుని మొత్తంగా నాలుగు పేర్లతో కవివం రాసిండు పెసోయా. ఐతే ఇక్కడ అఫ్సర్ కూ పెసోయ కు పోలిక లేదు. కేవలం తన ప్రతికవితలో కనబడే ‘నువ్వు’ అందరూ ఒకరు కారనీ , ఒక్కొకరు ఆయా సందర్భాలలో ఆయా ఆలోచనల మేరకు కవితో సంభాషిస్తున్న లేదా కవి సంభాషిస్తున్న బహుశా మరో కవిలోనిదే మరో వ్యక్తిత్వం అని నేను అనుకుంటున్నా.

ఇంత చెప్పీ అఫ్సర్ కవిత్వ రూపం లో సాధించిన విజయాల గురించి చెప్పక పొతే అసంపూర్తిగా ఉంటుంది. ‘ఇంటి వైపు’ కవితలలో ఒక ప్రత్యేకమైన శిల్పం ఉంటుంది. సాంప్రదాయ సాహిత్య పరికరాల కన్నా కొత్తవి వాడుకున్నాడు కవి వీటిలో. మనం సాధారణంగా కవిత్వ భాష అనుకునేదాన్ని విసర్జించి కొత్త బాష, శబ్ద నిరాడంబరమైన , నిరలన్కారమైన భాషను కనుక్కున్నాడు. కవిత లో భాష కన్నా పదాల కన్నా తనే వెనుక మాటలో చెప్పుకున్నట్టు భావమే అలంకారం. భావమే జీవం. అఫ్సర్ ‘ఇంటి వైపు’ లో చాలా కవిత్వ భాషనూ, డిక్షన్ నూ, శబ్దాలనూ అన్ లర్న్ చేసిండు. అది అంత తేలిక కాదు. ఏంటో చదివితే తప్ప యెంతో కష్ట పడితే తప్ప అన్ లర్న్ చెయ్యలేము. ఐతే నాకు కనిపించిన మరో రూప విశేషం. దాదాపు ప్రతి కవితలోనూ ఇది కనబడుతుంది. కవితలో అధ్యాయలుంటాయి (chapters). కొన్నిటిలో మొదటిది కవిత మధ్యలో ప్రారంభమవుతుంది. అంటే అంతకు ముందుది ఉపోద్ఘాతమన్న మాట. నా మట్టుకు నాకు ప్రతి కవిత ఒక నాటిక లాగా (play) అనిపిస్తుంది. అట్లా అనుకున్నప్పుడు ప్రతి అధ్యాయం ఒక అంకం లాగా అనిపిస్తుంది. అందులో సంభాషణలు. కవికీ మరో ‘నువ్వు’ కు మధ్య. చిత్రమేమిటంటే కవి ఇక్కడ అనేకమే ‘నువ్వూ’ అనేకమే. ఏదీ ఒంటరి కాదు ఏదీ ఏకాకి కాదు.

మొత్తం కవిత్వమంతా అనేకుల మధ్య సంభాషణ. తీవ్రమైన వెతలనీ, రందుల్నీ, దుఃఖాన్నీ, శోకాన్నీ, దిక్కారాన్నీ, ఆకాంక్ష లనీ, ఒక కల నేరవేరాలన్న మొక్కవోని పట్టుదలనూ అతి మంద్రంగా పాడిన సూఫీ తాత్విక సంగీతం అఫ్సర్ కవిత్వం.

తా.క : ఇందులో ‘ఇంటి వైపు’ లోని కవితా పాదాలను ఉటంకించకుండా ఉండడానికి ఒక కారణం ఉంది. నేను చెప్పిన విషయాలు మీరే పోల్చి చూసుకోండి. నేను పొరపాటుగా అర్థం చేసుకుంటే నన్ను సరి చెయ్యండి. ఉతికి ఆరెయ్యండి. నేను తప్పైనా రైటైనా అఫ్సర్ కవిత్వం మిమ్మల్ని ‘ఇంటి వైపు’ తీసుక పోవడం ఖాయం.

*