అక్షరం

అసలు ఫోటో ఎప్పుడయినా కవిత్వం అవుతుందా? ఒక కవిత కలిగించే గాఢమయిన అనుభూతి ప్రభావాన్ని వొక ఫోటో కలిగించగలదా?

- ఈ ప్రశ్నలకు సమాధానాలు తెలియాలంటే మీరు రాజన్ బాబు నలుపూ తెలుపూ ఫోటోలు చూసి తీరాలి. కెమెరా నిజంగా మూడో కన్నే అని రుజువు చేసి, ఆ మూడో కన్నుని తెలుగు పల్లెల మూల మూలలా తిప్పి, అద్భుతమయిన ఫొటోల్లో తెలుగు బతుకు వర్ణాల్ని అనువదించిన రాజన్ బాబు ఇక లేరంటే బాధగా వుంది, వొక అందమయిన ఆల్బంలోంచి కొన్ని అరుదయిన ఫోటోలు వున్నట్టుండి ఎటో మాయమయిపోయినట్టుగా వుంది. జీవితంలోని కాసింత అందాన్ని వొడిసిపట్టుకుంటున్న వ్యక్తిని పట్టుకెళ్లిపోయిన మృత్యువు మీద చెడ్డ కసిగా వుంది.

ప్రపంచం అనేది కేవలం నలుపూ తెలుపుగా వుండదని, అది అనేక వర్ణాల మయం అని సిద్ధాంత స్థాయిలో విశ్వసించే నాకు, తెలుపు నలుపు అంటే అపరిమితమయిన ప్రేమ పుట్టించిన ఛాయాచిత్రకారుడు రాజన్ బాబు. ఖమ్మంలో నేను హైస్కూల్ లో వున్న రోజుల్లో రాజన్ బాబు తెలుపు నలుపు ఫోటోలు ప్రతి దినపత్రిక ఆదివారం అనుబంధంలోనూ కనిపించేవి. రాజన్ బాబు తీసిన ఫోటో పత్రికలో పడిన ఆదివారం పూట ఆ రోజంతా నేనూ, నా మనోనేత్రం ఆ చిత్రం చుట్టూ ఈగలా తిరిగేవి. వొక వారం పాటు ఆ ఫోటో నా మనోనేత్రం లో నిలిచిపోయేది.

అదే సమయంలో నేను వచన కవిత్వంలోకి అనువాదమయ్యే ప్రయత్నంలో వున్నా. నా తొలినాళ్ళ కవిత్వం నిండా కొత్త రకం పదచిత్రాలు, పల్లె ప్రతీకలూ కనిపిస్తున్నాయని తరవాత తీరిగ్గా ఆలోచిస్తున్నప్పుడు అర్ధమయ్యేది. నా పల్లె బతుకు నాదే. అందులో అనుమానం అణువంత కూడా లేదు. కానీ, వొక అనుభవాన్ని తట్టిలేపడానికి ఏదో వొక తక్షణ ప్రేరకం పనిచేస్తుంది. అది ఆ కాలంలో నాకు సినిమా రూపంలో సత్యజిత్ రే "పథేర్ పాంచాలి", చిత్రాల రూపంలో దామెర్ల రామారావు, ఛాయాచిత్రాల రూపంలో రాజన్ బాబు! ఇప్పుడు ఆ ముగ్గురూ లేరు! కానీ, ఆ ముగ్గురూ నాలోపల ఎప్పటికీ వుంటారు! నా అక్షరాల నీడల కింద వాళ్ళ వెలుగులు ఎప్పుడూ వుంటాయి.

ఇప్పుడే నేను నా ముఖపుస్తకంలో రాసుకున్నాను -

Rajan Babu, one of the great photographers from Andhra is no more! Rajan's black and white pictures haunt me forever. He taught me to see many colors in a black and white photo. He taught me to see any ordinary aspect of life from an extraordinary angle. His camera is a real third eye and his vision has no death! We all miss you Rajan Babu..


రాజన్ బాబు గురించి నా కంటే బాగా ఆత్మీయంగా, వివరంగా చెప్పగలిగిన వ్యక్తి కవీ, రచయిత ఫణికుమార్ గారు. ఫణి కుమార్ గారి క్లాసిక్ 'గోదావరి గాథలు' ముఖచిత్రం వొక సారి చూడండి. అది ఫణి కుమార్ గారు తీసిన ఫోటో కానీ, ఆ ఫోటో మీద రాజన్ ముద్ర స్పష్టంగా కనిపిస్తుంది.

ఫణి కుమార్ గారు రాసిన నివాళి, మా మిత్రుల కోసం ఇదిగో ఇక్కడ...


ఆప్తుడూ, గురువూ
- ఫణికుమార్

రాజన్‌బాబు పోయారంటే నమ్మలేకపోవడానికేముంది? డెబ్భై మూడేళ్ల మనిషి, అనారోగ్యంతో కొన్నేళ్లుగా బాధపడుతున్న మనిషి ఆసుపత్రిలో రెండు వారాలుగా వెంటిలేటరు గొట్టాల పాశాలపై బంధింపబడిన మనిషి వెళ్లిపోయారంటే నమ్మకుండా పోవటానికేముంది? ఆయనలాంటి కళాకారుడూ, ఆప్తుడూ, గురువూ మళ్లీ పుడతాడంటే నమ్మలేం గానీ, ఆయన పోవడంలో నమ్మశక్యం కాని విషయమేముంది!

కరీంనగర్ జిల్లా కోరుట్ల ఎక్కడ? హైదరాబాద్‌లో నిజాం నవాబు నీరాజనాలందుకున్న ఛాయాచిత్రకారుడు రాజాత్రయంబక రాజ్‌బహదూర్‌గారి సాహచర్యమెక్కడ? పెయింటర్‌గా జీవితాన్ని ప్రారంభించిన వాడు హఠాత్తుగా ఫోటోగ్రాఫర్ కావాలనుకోవడమేమిటి, ఆ కళలో ప్రపంచఖ్యాతి పొందడమేమిటి? ఆల్‌ఫ్రిడ్ స్టీగ్లిడ్జ్‌లాగా చిత్రకళపై యుద్ధాన్ని ప్రకటించి ఫోటోగ్రఫీ వేర్పాటువాదాన్ని ప్రతిపాదించడమేమిటి? ఈ విచిత్రాలన్నీ రాజన్‌బాబు గారి జీవితంలో జరిగినవే.

గీతలు పడ్డ చెత్తనెగిటివ్ నుంచీ పురస్కారాలందుకునీ కళాఖండాల్ని సృష్టించాలనే రాజా సాబ్ ఆదేశాన్ని శిరసావహించి, అలాంటి నెగెటివుల నుంచీ ఫెలో ఆఫ్ రాయల్ ఫోటోగ్రాఫిక్ సొసైటీ, అఊఐఅ్క ఫెలో (ఫ్రాన్స్)గా ఎన్నికయ్యాడు కాలేజీ గుమ్మం కూడా ఎక్కని రాజన్‌బాబు. కాలేజీ డిగ్రీ వుంటే ఒూఖ్ఖీ ఫోటోగ్రఫీ శాఖకు అధిపతి అయ్యేవాడు, ప్రిన్సిపాల్ అయ్యేవాడు. బహుశ వైస్‌ఛాన్స్‌లర్ అయ్యేవాడు. కానీ యింత మంచి ఛాయాచిత్రాలు యిన్ని తీసివుండేవాడు కాదు. రాష్ట్రమంతటా యింత మంది శిష్యులను తీర్చిదిద్ది వుండేవాడు కాదు.

ఏమీ చదవని రాజన్‌బాబుకు తెలిసినంత కెమిస్ట్రీ మరెవరికీ తెలియదు. ముందు కాంతి లక్షణాన్ని అర్ధం చేసుకో అని చెప్పాడొకసారి నాకు. ఫిల్ము డెవలప్ చేయడానికి నేను కొడాక్‌వారి మైక్రోడాల్-ఎక్స్ వాడడాన్ని తప్పుపట్టాడు. ఎవరి డెవలపర్ వారే తయారు చేసుకోవాలి. నలుపు తెలుపుల తేడాను మరీ కొట్టొచ్చినట్టు చూపించే హ్రైడోక్వినాన్ అనే రసాయనం డెవలపర్‌లో వుంటుంది. సూర్యరశ్మిలేని పాశ్చాత్యదేశాల వారికది అవసరం కానీ మనక్కాదు, మనకు కేవలం మెటాల్ చాలు అనేవాడు. హైడ్రోక్వినాన్ ముట్టుకోకుండా రాజన్‌బాబు, ఆయన శిష్యులూ అద్భుత కళా ఖండాలను సృష్టించారు. మరి ఆయన చదువుకోలేదు అనుకోవాలా? "చదువులలో సారమెల్ల'' ఆయనకు తెలుసు ఫోటోగ్రఫీకి సంబంధించినంతవరకూ.

రెండు దశాబ్దాల క్రింద కలర్ ఫిలింను కడిగి గంటలో ప్రింట్లు యిచ్చే లేబోరేటరీలు, 'హాడ్‌షాడ్' కెమెరాలు బహుళంగా వుపయోగంలోకి వచ్చినప్పుడు వీణ, సితార్ లాంటి ఘనవాయిద్యాలపై సింథసైజ్‌ర్ దాడిచేసినట్టు బాధపడ్డాడు. స్కాప్‌షాడోకీ ఫోటోకి తేడా తెలియని రసికులు ఫోటోగ్రఫీ కళనే నిర్మూలిస్తారని భయపడ్డాడు. ఇంతలో డిజిటల్ యుగం వచ్చింది.

ఏ కెమెరాతో ఏ దృశ్యాన్నైనా తీసి 'ఫోటోషాప్'లో లేని హంగులు కల్పించి అందరూ రఘురామ్‌లూ, రాజన్‌బాబులూ అవ్వొచ్చు. కళలలో దారిద్య్రరేఖ దిగువన వున్న వాళ్లని పథకాల ద్వారా పైకి తేవడం కుదరదు. ఆ పని ఫోటోషాప్ కూడా చేయలేదు. కళలలో రాచరికముంటుంది. ఒక సింహాసనం వుంటుంది. కిరీటాన్ని తన ఖడ్గంతో తీసుకుని శిరస్సుపై వుంచుకునే పొగరుమోత్తనం వుంటుంది. ఆ లక్షణాలు ఉన్నవారు డిజిటల్ యుగం కల్పించే సమానత్వ భ్రమను సహించరు. అలాంటి యుగంలో జీవించడం కంటే తప్పుకోవడమే నయమను కుంటారు, మా గురువు గారు రాజన్‌బాబు గారిలాగా.

- ఫణికుమార్

(ఆంధ్రజ్యోతి నుంచి)